1. Xo’jalik hisobi mohiyati va uning ahamiyati

32. Xarajatlarni hisobga olish va mahsulot tannarxini kalkulyatsiya 
qilishning jarayonli usuli. 
Tashkilotning o‘zi tomonidan ishlab chiqariladigan (tayyorlanadigan) 
mahsulotning tannarxi deb ularning ishlab chiqarish tannarxi tan olinadi. 
Mahsulotning ishlab chiqarish tannarxiga ularni ishlab chiqarish bilan bevosita 
bog‘liq bo‘lgan, ishlab chiqarish texnologiyasi va uni tashkil etish bilan shartlangan 
xarajatlar kiritiladi. Ularga quyidagilar tegishli bo‘ladi: bevosita va bilvosita moddiy 
xarajatlar, bevosita va bilvosita mehnat xarajatlari, ishlab chiqarish xususiyatiga ega 
bo‘lgan boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar. Mahsulot (ishlar, xizmatlar) 
tannarxini aniqlashning asosiy usullari bo‘lib: oddiy, me’yoriy, buyurtma, bosqichli 
usullar hisoblanadi, savdo tashkilotlarida esa xarajatlarni inventar baholash usuli 
ham qo‘llaniladi.
33. Ustav kaptalining shakllanishi va hisobi.

---

Korxonaning o‘z mablag‘larini shakllantirish asosiy manbai bo‘lib, uning 

mulkdorlari tomonidan korxonaga qo‘yilgan mablag‘lar majmui bo‘lgan ustav 
kapitali hisoblanadi. Ustav kapitalini shakllantirish tartibi qonunchilik va ta’sis 
hujjatlari bilan amalga oshiriladi. CHunonchi, davlat korxonalarining ustav fondi 
korxona foydalanishga topshirilgan vaqtida o‘z faoliyatini amalga oshirish uchun 
davlat tomonidan ajratilgan mablag‘larni aks ettiradi.Aksioner jamiyati deb maxsus 
nom bilan ta’sis etiladigan, ma’lum miqdorda teng qismlarga bo‘lingan (aksiyalar) 
asosiy (ustav) kapitaliga ega bo‘lgan, va majburiyatlari bo‘yicha faqat o‘zining 
mulki bilan javob beradigan yuridik shaxslar tushuniladi. Bu ta’sischilarning tenglik 
prinsipiga asoslangan ixtiyoriy birlashmadir. Asosiy sharti – faoliyatiga o‘z 
kapitalini qo‘yish, ya’ni aksioner jamiyati – bu kapitalning birlashishi demakdir. 
Aksioner jamiyatining faoliyati ustav bilan belgilanadi. Aksioner jamiyatining 
majburiyatlari bo‘yicha aksionerlar mulklari bilan to‘la mas’uliyatli emas, ularning 
mas’uliyatlari faqat ustav kapitaliga qo‘yilma bilan cheklanadi.Aksioner 
jamiyatining ustav kapitalini hajmi uning ustavida ko‘rsatiladi va uning o‘zgarishi 
ustavini o‘zgarishi uchun belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Ustav kapitali 
miqdorini o‘zgartirish to‘g‘risidagi qaror, agar korxonaning ustav kapitalini yangi 
miqdori ro‘yxatdan o‘tkazilgan bo‘lsa, umumiy majlis qabul qilgan kundan boshlab 
kuchga kiradi. Ustav (fondi) kapitalining hisobi 8300 «Ustav kapitalini hisobga 
oluvchi schyotlar» schyotida yuritiladi. Bu schyot passiv bo‘lib quyidagi: 8310 
«Oddiy aksiyalar»; 8320 «Imtiyozli aksiyalar»» 8330 «Pay va ulushlar» schyotlarga 
bo‘linadi. Ustav kapitalini shakllanishida valyuta va valyuta qimmatliklari ustav 
kapitaliga badal qo‘yilgan vaqtdagi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki 
tomonidan belgilangan kurs bo‘yicha baholanadi. Valyuta va valyuta qiymatliklari 
va boshqa mulklarning bahosi ta’sis hujjatlarini ro‘yxatdan o‘tkazish paytidagi 
bahosidan farqlanishi mumkin. Bu vaqtda vujudga keladigan kursdagi farqi 8420-
«Ustav kapitalini shakllantirishdagi kurs farqi» schyotida hisobga olinadi. Ustav 
kapitalini shakllantirishda vujudga keladigan kurs farqlarining analitik hisobi, ochiq 
turdagi aksioner jamiyatining aksionerlari bilan olib boriladigan hisob –kitoblar 
hisobidan tashqari, har bir ta’sischilar bo‘yicha yuritiladi 

---