|
3. Moliyaviy “dastak” koeffitsentlari va ularning mohiyati
Moliyaviy dastak koeffitsienti qarz mablag'lari va umumiy kapitallashuv nisbatlarini ko'rsatadi va kompaniyaning foydalanish samaradorligi darajasini tavsiflaydi kapital. Bu kompaniyaning qarzga bog'liqligi qanchalik katta ekanligini aniqlaydi. Kapitallashuv koeffitsienti faqat bitta sanoat, shuningdek daromadlar va naqd pul oqimlari kontekstida qo'llaniladi naqd pul kompaniyalar.
Moliyaviy dastak koeffitsienti kompaniyaning o'z kapitalining aktivlardagi ulushini ko'rsatadi. Bu ko'rsatkich qanchalik yuqori bo'lsa, shuncha ko'p bo'ladi tadbirkorlik xavfi tashkilotlar. Qarz mablag'larining ulushi qancha ko'p bo'lsa, korxona shunchalik kam foyda oladi, chunki uning bir qismi kreditlarni to'lash va foizlarni to'lashga sarflanadi.
Kompaniya, aksariyati majburiyatlar qarz mablag'lari moliyaviy jihatdan bog'liq deb ataladi, bunday kompaniyaning kapitallashuv koeffitsienti yuqori bo'ladi. O'z faoliyatini o'z mablag'lari bilan moliyalashtiradigan kompaniya moliyaviy jihatdan mustaqil, kapitallashuv koeffitsienti past.
Ushbu koeffitsient ushbu kompaniyani investitsiya sifatida ko'radigan investorlar uchun muhimdir. Ular kapital ustun bo'lgan kompaniyalarga jalb qilinadi. Biroq, dastakulushi juda past bo'lmasligi kerak, chunki bu ularning foiz sifatida oladigan o'z daromadlarining ulushini kamaytiradi.
Moliyaviy “dastak” samarasi Moliyaviy “dastak” yoki moliyaviy leverij kompaniya faoliyatida qarz olingan pul mablag‘laridan foydalanish bo‘lib, shu mablag‘lar yordamida kompaniya rahbariyati ishlab chiqarish faoliyatini moliyalashtirish bilan bog‘liq muammolarni hal etadi. Atamani (“dastak”) tanlash fizika qonun-lari, ya’ni biron dastak yordamida sarflanayotgan kuchni ko‘paytirish mumkinligi qonuni bilan bog‘liq. Moliyaviy “dastak” samarasi yordamida kompaniya aksiyadorlari o‘z kapitalidan foydalanish daromadliligi koeffitsiyentini (ROE) oshiradilar. Biroq bunda mazkur koeffitsiyentning firmaning ishlab chiqarish faoliyatidagi samaradorlik tebranishiga sezuvchanligi oshadi.
O‘z navbatida, firmaning ishlab chiqarish faoliyati samaradorligi aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti (ROA) tufayli o‘zgaradi. Boshqacha qilib aytganda, moliyaviy “dastak” samarasidan foydalanar ekanlar, firma aksiyadorlari ham moliyaviy va ham ishlab chiqarish (operatsion) riski bilan to‘qnashadilar. Aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti (ROA) qarz olingan mablag‘ bo‘yicha foiz stavkasidan yuqori bo‘lsa moliyaviy “dastak” koeffitsiyenti oshganda kapital daromadliligi koeffitsiyenti (ROE) ham oshadi. Bu – tushunarli, albatta, chunki: agar aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti qarz olingan mablag‘ bo‘yicha foiz stavkasidan yuqori bo‘ladigan bo‘lsa, firma investitsiya qilgan kapitaldan foyda oladi va foyda summasi firma o‘z kreditorlariga to‘lashi kerak bo‘lgan summadan yuqori bo‘ladi. Shu tufayli ortiqcha mablag‘ hosil bo‘ladi va bu mablag‘ firma aksiyadorlari o‘rtasida taqsimlanadi.
Demak, kapital daromadliligi koeffitsiyenti ortadi. Agar aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti qarz olingan mablag‘ bo‘yicha foiz stavkasidan past bo‘ladigan bo‘lsa, u holda aksiyadorlar bunday mablag‘ni yollamaslikni afzal ko‘radilar. Masalan, faraz qilaylik, “A” kompaniyasi moliyaviy “dastak”dan foydalanadi. Aksincha, “B” kompaniyasi esa undan foydalanmaydi. Keling, kompaniyalar kapitalining daromadlilik koeffitsiyentini (ROE) ikki xil vaziyatda, 433 ya’ni foiz stavkasi (1) 10,0% va (2) 15,0% bo‘lganda solishtiramiz. Natijalar quyidagi 13-jadvalda aks ettirilgan. 13-jadval Foiz stavkasining ROEga ta’siri Ko‘rsatkichlar Kompaniyalar “A” “B” Jami aktivlar 1000000 1000000 Aksiyadorlik kapitali (Xususiy kapital) 1000000 500000 Qarzlar (Qarz majburiyatlari) 0 500000 Foizlar va soliqlar to‘lashdan oldingi foyda (EBIT) 120000 120000 Aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti (ROA) (EBIT/Aktivlar) 12,0% 12,0% 1-vaziyat: yiliga 10% stavkali qarz Foizlar va soliqlar to‘lashdan oldingi foyda (EBIT) 120000 120000 Foiz to‘lovlari (shaklidagi) xarajatlar(i) 0 50000 Soliqqa tortiladigan foyda 120000 70000 Soliqlar (40%) 48000 28000 Sof foyda 72000 42000 Aksiyadorlik kapitali (Xususiy kapital) 1000000 500000 Kapital daromadliligi koeffitsiyenti (ROE) 7,2% 8,4% 2-vaziyat: yiliga 15% stavkali qarz Foizlar va soliqlar to‘lashdan oldingi foyda
Do'stlaringiz bilan baham: |
