1. Xalqaro tashkilotlar huquqining tushunchasi va mohiyati. Xalqaro huquq va xalqaro tashkilotlar huquqi o‘rtasidagi munosabatlar

45. Shanxay hamkorlik tashkiloti: faoliyatning huquqiy muammolari.
Muammo shundaki, ShHT kuzatuvchi davlatlar bilan o‘zaro aloqalarni faollashtirishdan manfaatdor ekanini rasman e’lon qiladi, biroq kuzatuvchi davlatlarning ShHTga a’zo bo‘lish bo‘yicha birorta ham arizasi qanoatlantirilmagan. ShHTga aʼzo davlatlar yangi aʼzolarni qabul qilish tartibini batafsil ishlab chiqish zarurligiga ishora qilib, hozircha tashkilotni kengaytirishni kechiktirish zarurligiga rozi. Bu pozitsiya quyidagicha oldindan belgilanadi umumiy holatlar. Birinchidan, ShHT aʼzolari kelajak ularning qaroriga bogʻliqligini tushunadi. tashkilotning jahon hamjamiyatidagi o'rni va roli. Ikkinchidan, Hindiston va Pokistonning ShHTga kirishi, so'nggi paytlarda siyosiy jihatdan beqaror bo'lib, ShHT samaradorligini pasaytirishi mumkin, chunki Hindiston va Pokistonning tashqi siyosiy manfaatlari bir-biridan keskin farq qiladi va bu ziddiyatga olib kelishi mumkin. Uchinchidan, kuzatuvchi davlatlar hisobiga kengayish to‘g‘risidagi aniq qaror Eronning ushbu davlatlararo assotsiatsiyaga qo‘shilish arizasi bilan bog‘liq holda hozirda ShHTni nozik ahvolga solib qo‘yishi mumkin. Eron “osta davlati” sifatida tanilgan va uning yadroviy dasturi zamonaviy dunyoning “rivojlangan demokratik davlatlari”, shuningdek, ShHTning yetakchi davlatlari sifatida Rossiya va Xitoy tomonidan qoralanadi. Bir tomondan, ertami kechmi Eronning ShHTga a’zo bo‘lish haqidagi arizasini ko‘rib chiqish va unga nisbatan qandaydir imo-ishoralar qilish kerak bo‘ladi, ikkinchi tomondan, Eron yadroviy dasturi atrofidagi vaziyatning keskinlashuvi fonida Eronning ShHTga a’zo bo‘lish to‘g‘risidagi arizasini qabul qilish kerak. bu davlat mintaqaviy xalqaro tashkilotga unga blok deb atalmish xususiyatni berishi mumkin, bu esa ShHT ta'sis Nizomi qoidalariga ziddir. Eronning ShHTga aʼzoligi bilan bogʻliq munozarali vaziyat Eronning Toshkentda boʻlib oʻtgan ShHT CHS sammitidagi vakilligida ham oʻz aksini topdi. Rossiya va Xitoy rahbarlari va YXHTga raislik qilayotgan Qozog‘iston prezidenti o‘rtasidagi uzoq davom etgan maslahatlashuvlardan so‘ng Eron prezidenti Mahmud Ahmadinajodni Toshkent sammitiga taklif qilmaslikka qaror qilindi. Sammitda Eron Islom Respublikasidan Eron Tashqi ishlar vaziri Manuchehr Mottaki ishtirok etdi. Sammitda mamlakatning ShHTga aʼzolik arizasini rad etishiga Eronning munosabati tashqi ishlar vaziri Manuchehr Moʻttakining ishdan boʻshatilishi boʻldi, uning oʻrniga Eron manbalariga koʻra, yadro texnologiyalari boʻyicha mutaxassis tayinlangan. Eron prezidenti Mahmud Ahmadinajod Toshkentda Eron nomzodini Tojikistondek Markaziy Osiyo davlati delegatsiyasi himoya qilganini inobatga olsak, endilikda Markaziy Osiyo mintaqasida joylashgan ShHT davlatlari bilan ikki tomonlama aloqalar o'rnatishga intiladi.

Nafaqat Eron, balki besh yil avval ShHTga aʼzo davlatlar rahbarlarining Ostonadagi sammitida ushbu maqomni olgan boshqa kuzatuvchi davlatlar ham ShHTga yangi aʼzolarni qabul qilish boʻyicha ijobiy qaror qabul qilinishini kutgan edi. Biroq, ShHT CUG qabul qilish to'g'risidagi nizomni qabul qildi, unda tashkilotning zudlik bilan kengayishiga yo'l qo'ymaydigan shartlar mavjud. Ulardan biri qabul qilishga moratoriyni uzaytirish zarurligini aytadi