1-variant “Umumiy kimyoviy texnologiya” fanining mazmuni, predmeti va metodi. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va metodi

2-savolga javob
Кимё саноатининг барча тармокларида суюқликлар горизонтал ва вертикал трубалар оркали узатилади. Сув, нефтр, бензин, керосин, мойлар ва бошқа суюқликларни узатиш учун мулжалланган машиналар насослар дейилади. Трубаларнинг бошлангич ва охирги нукталаридаги босимлар фарқи трубалардан суюқликнинг окиши учун ҳаракатлантирувчи куч хисобланади. Суюқлик окимининг трубалардаги ҳаракатлантирувчи кучи гидравлик машиналар ёки насослар оркали ҳосил килинади. Hасос электр двигателрдан механиқ энергия олиб,уни суюқликнинг ҳаракатланаётган оким энергиясига айлантириб, босимни оширади. Hасослар халк хужалигининг барча сохаларида: машинасозликда, металлургияда, кимё саноатида, ер ишларини гидромеханизация-лаштиришда ва кўпчилик бошқа тармокларда кенг қўлланилади. Хажмий Ф И К насоснинг хакикий иш унумдорлигининг назарий иш унумдорлигига нисбатига тенг бўлиб, насос конструкциясининг зич булмаган жойларидан сизиб чиккан суюқликнинг микдорини белгилайди. Гидравлик Ф И К насос суюқликнинг насосдан ўтишида гидравлик ва махаллий қаршиликларни енгиш учун сарф бўлган напорнинг йуколишини ифодалайди. Суюқликнинг пастки идишдан суриш ва хайдаш трубалари оркали хайдаш учун двигателр насосга зарур энергия бериши, яҳни насос босими ҳосил қилиши лозим. Насоснинг фойдали иш коэффициентини ошириш учун иш гилдираги билан кобик уртасига диффузорлар урнатилади. Поршенли насосларда суюқлик хайдаш трубасига илгариланма-кайта ҳаракат килувчи механизмлар оркали узатилади. Поршенли насослар воситасида хар қандай ковушколикдаги суюқликларни узатиш мумкин. Бу насосларда поршенр насос кобигида вертикал ва горизонтал холатда жойлашган булиши мумкин. Ишлаш принципига кура поршенли насослар оддий, икки ва кўп босқичли бўлади.
3-savolga javob
Texnikada toza azot (sifati 99,999% N₂), texnik kislorod (sifati 99,5% O₂) va texnologik kislorod ( 95-97% O₂) ko’proq foydalaniladi. Bunday toza gazlarni olishni 2 xil usuli bor: 1. Kimyoviy . 2. Fizik. Kimyoviy usulga:1)Barcha O₂ ajraladigan kimeviy reaksiyalar kiradi:SO₃ = SO₂ + O,5O₂ - Q; 2NO₂ = 2NO + O₂ – Q Bularni amaliy jihatdan amalga oshirish qiyin, chunki aralashmalar ko’pdir.1)Kuydirilgan misni ustidan havoni o’tkazsak:Si +(O,5O₂ +N₂)_havo = SiO +N₂ Bu usulni amalga oshirish uchun energiya ko’p sarflanadi.1)Piragollol orqali havo aralashmasi o’tkazilsa, O₂ yutib qolinib , N₂ toza holda chiqadi bu qimmat usuldir.Fizik usulgsha quyidagilar kiradi:1)Havoni komponentlarga ajratishni paramagnit usuli, markazdan qochma kuch asosida ajratish. Komponentlar zichligi:N₂ = 1,25 g/l; O₂ = 1,44 g/l; Markazda azot, chetda O₂ ajralishi mumkin.Lekin bu usul ham qimmat qo’llanilmaydi. Suyuq havoni fraksion bug’ latish eki kondensatsiyalash usuli. Buning uchun havoni deyarli suyultirish kerak; buni istib bug’latsak,temperaturasi pastroq bo’lgan komponent bug’ xolida ajralib chiqadi, bunda birinchi bo’lib azot uchadi, chunki azot va kislorodning qaynash temperaturalari har xil, azotniki -195,8^oC bo’lsa, kislorodniki esa – 183C atrofida (bosim bir atmosfera bo’lgan sharoitda). Bunda deyarli ikkala komponennt ham ajralib chiqadi, chunki qaynash temperaturalari bir-biriga yaqin bo’lgani uchun. Shu munosabat bilan texnikada havoni ajratib, toza azot va kislorod olish uchun rektifikatsiya usuli qo’llaniladi.Rektifikatsiya - bu suyuq moddalarni ko’p marotaba bug’ latish vam suyultirish jaraenidir. Lekin rektifikatsiyani amalga oshirish uchun esa havoni avvalom bor sovutib, suyuqlikka o’tkazish kerak.Hozirgi vaqtda amaliyotda o ‘zida chuqur sovuqlik hosil qila oladigan havo ajratish qurilmalari keng ko‘lamda ishlatilmoqda. Chuqur sovuqlik hosil qilish asosan uch xil- Linde, Klod va Kapitsa sikllaridan birontasini q o ‘llagan qurilmalar tomonidan yaratiladi.Hozirgi davrda bu sikllardan asosan ikkitasi, ya’ni faqat yuqori bosim (20 MPa) qo‘llaydigan Linde sikli va past bosim (0,6 MPa) gacha siqilgan havo qo ‘llaydigan Kapitsa sikli asosida ishlaydigan qurilmalar qo‘llanilmoqda. Shunday qilib, havo ajratish qurilmalari bir-biridan bir qator omillar: chuqur sovuqlik hosil qilish uchun qo‘llaydigan bosim miqdori, qurilmani havo va ishlab chiqarayotgan mahsulotlari: toza azot (ikki xil navda — 99,998% N₂ va 99,980% N₂), texnologik kislorod (92—95% O₂), texnik kislorod (99,6% O₂), inert gazlar t o ‘plamlari: kripton va ksenon, neon va geliy bo‘yicha unumdorliklari hamda 1 m³ kislorod ishlab chiqarish uchun elektr energiyaning solishtirma sarfi va hokazolar bilan farq qiladi.