1-variant “Umumiy kimyoviy texnologiya” fanining mazmuni, predmeti va metodi. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va metodi

2-savolga javob.
Oʻxshashlik nazariyasi — fizik hodisalarning oʻxshash sharoitlarini miqdoriy jihatdan tadqiq qilish usullarini ishlab chiqish bilan shugʻullanadigan taʼlimot. Fizik oʻxshashlik turdosh hodisalar orasidagi muvofiklikni, yaʼni bir fizik hodisaning barcha miqdoriy koʻsatkichlari mutanosib ravishda oʻzgartirilishi natijasida hosil boʻlishini bildiradi. Oʻxshashlik nazariyasi ning asosiy vazifasi turli fizik hodisalarning oʻxshashlik mezonlarini aniqlash va shu mezonlar yordamida hodisalarning oʻzini oʻrganishdir. Fizik hodisalar, jarayonlar va sistemalar oʻxshashligi bir sistema holatini ifodalovchi oʻzgaruvchi kattaliklarning vaqtning oʻxshash paytlarida fazoning oʻxshash nuqtalaridagi qiymatlari boshqa sistemaning xuddi shunday kattaliklariga mutanosib boʻlishiga asoslandi. Kattaliklarning har biriga tegishli mutanosiblik (proporsionallik) koeffitsiyenti oʻxshashlik koeffitsiyenti deyiladi.Fizik oʻxshashlik geometriyada biz yaqqol va sodda ravishda koʻradigan geometrik oʻxshashlikning umumlashmasidir. Geometrik oʻxshashlikda oʻxshash figuralar yoki jismlarning oʻxshash geometrik elementlari orasida mutanosiblik (oʻxshashlik) boʻladi. Maydonning fizik oʻxshashligida ikki sistemaning mos fizik parametrlari fazo va vaqtda oʻxshash boʻladi. Mas, kinematik oʻxshashlikda qaralayotgan ikki harakat uchun tezliklar maydonning oʻxshashligi mavjud boʻladi; dinamik oʻxshashlikda esa taʼsir qilayotgan turli tabiatli kuchlar (ogʻirlik kuchlari, bosim kuchlari, yopishqoqlik kuchlari va shahri oʻ.) yoki kuchlar maydonining oʻxshashligi amalda boʻladi; mexanik oʻxshashlik (mas, ikki suyuqlik yoki gaz oqimining, ikki elastik sistemaning oʻxshashligi) amalda boʻlishi uchun geometrik, kinematik, dinamik oʻxshashlik mavjud boʻlishi kerak; elektrodinamik oʻxshashlikda — tok, kuchlanish, quvvat maydonlarining oʻxshashligi boʻlishi kerak.
3-savolga javob.
Suyuq havoni fraksion bug’ latish eki kondensatsiyalash usuli. Buning uchun havoni deyarli suyultirish kerak; buni istib bug’latsak,temperaturasi pastroq bo’lgan komponent bug’ xolida ajralib chiqadi, bunda birinchi bo’lib azot uchadi, chunki azot va kislorodning qaynash temperaturalari har xil, azotniki -195,8^oC bo’lsa, kislorodniki esa – 183C atrofida (bosim bir atmosfera bo’lgan sharoitda). Bunda deyarli ikkala komponent ham ajralib chiqadi, chunki qaynash temperaturalari bir-biriga yaqin bo’lgani uchun. Shu munosabat bilan texnikada havoni ajratib, toza azot va kislorod olish uchun rektifikatsiya usuli qo’llaniladi. Rektifikatsiya - bu suyuq moddalarni ko’p marotaba bug’ latish va suyultirish jarayonidir. Lekin rektifikatsiyani amalga oshirish uchun esa havoni avvalom bor sovutib, suyuqlikka o’tkazish kerak. Havoni ajratish uskunalarda ish bosimi uch holatda ishlaydi:: pastki bosim –6 atm, urta bosim –20-60 atm va yuqori bosim -200 ati. Bu uskunalar 65 dan 60000-75000 m³ soatiga havoni ajratib beradi.Havoni ajratish uskunalar tizimiga kiradi: ikkita rektifikatsionn kolonnalari, filtrlar, kompressorlar, dekarbonizatorlar, skrubberlar, siklonlar, sovutgichlar, issiqlik-almashtirgichlar.Ajratiladigan havo kompressor quvurida o’rnatilgan filtrlarda chang va boshqa mexanik chiqindilardan tozalanadi.Uglekislotadan havo tozalanadi dekarbonizatorlarda va skrubberlarda, katta qurilmalarda esa muzlatish usuli bilan tozalanadi. Dekarbonizator va skrubberlar ikkitadan o’rnatiladi va ketma-ket ishga tushiriladi. Bu tizim uglekislotani (CO₂) yutish uchun ishlatiladigan eritmasidan to’liq foydalanishga imkon beradi.
29-variant