1-variant “Umumiy kimyoviy texnologiya” fanining mazmuni, predmeti va metodi. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va metodi

1-savolga javob.
Geterogen sistema (yun. heterogenes — har xil jinsli) — fizik xossalari yoki kimyoviy tarkiblari jihatdan har xil qismlar (turli fazalar)dan tuzilgan bir jinsli boʻlmagan fizik-kimyoviy sistema; oʻz xossalariga koʻra, ajratuvchi sirtlar bilan ajralgan turli qismlardan iborat boʻladi. Geterogen sistemaning bir fazasi bilan qoʻshni faza oʻrtasidagi yuzada sistemaning bir yoki bir necha xossasi (tarkibi, zichligi, kristall panjara parametrlari, elektr yoki magnit maydoni va h.k.) birdaniga oʻzgaradi. Suv va uning ustidagi suv bugʻi (agregat holatida farq bor), oʻzaro aralashmaydigan ikki suyuqlik — moy va suv (tarkibi farq qiladi) va h. k. Geterogen sistemaga misol boʻla oladi. Koʻpincha Geterogen sistema bilan gomogen (bir jinsli) sistema oʻrtasida keskin chegara yoʻq. Geterogen reaksiyalar har xil fazalarda boradi (masalan qattiq va suyuq, qattiq va gaz, suyuq va gaz). Gazlar Gaz (gaz holati) (golland tilidan. Gaz) - bu uning tarkibiy qismlari (molekulalar, atomlar yoki ionlar) orasidagi juda zaif bog'lanishlar, shuningdek ularning yuqori harakatchanligi bilan ajralib turadigan moddaning agregat holati.Suyuqlik - bu ikkita xususiyatga ega bo'lgan jismoniy tanadir: u suyuqlikka ega, shu tufayli uning shakli yo'q va u joylashgan idish shaklini oladi. U bosim va harorat o'zgarishi bilan shakli va hajmi jihatidan ozgina o'zgaradi, bunda u qattiq jismga o'xshaydi. Suyuq holat odatda qattiq va gaz o'rtasida oraliq hisoblanadi: gaz na hajmni, na shaklni saqlaydi, qattiq esa ikkalasini ham saqlaydi. Suyuq jismlarning shakli ularning yuzasi elastik membrana kabi harakat qilishi bilan to'liq yoki qisman aniqlanishi mumkin. Qattiq narsa - bu moddaning birlashuvining to'rt holatidan biri bo'lib, u boshqa agregatsiya holatlaridan (suyuqlik, gazlar, plazma) muvozanat pozitsiyalari atrofida kichik tebranishlarni hosil qiladigan shaklning barqarorligi va issiqlik harakati xususiyati bilan ajralib turadi. 2-savolga javob.
Суюқликнинг ҳаракати тезлик, сарф, босим ва бошқа катталиклар билан характерланади. Суюқликнинг тезлиги ва сарфи оқимни кундаланг кесими буйлаб окаётган суюқлик миқдорини вақтга нисбати суюқлик сарфи дейилади. У иккига бўлинади: хажмий сарф м3 /с, м3 /соат ва массавий сарф кг/с , кг/соат. Биринчи марта суюқликлар ҳаракатининг режимини 1883 й Рейнолpдс томонидан ўрганилган (7.1 - расм). Идишда доимий сатх ушлаб турилади. Унча катта бўлмаган тезликда рангли суюқлик сувга аралашмасдан тугри чизик буйлаб ип шаклида ҳаракат қилади. Бундай ҳаракат ламинар режим дейилади. Трубадаги сув оқими тезлиги оширилса рангли суюқлик труба буйлаб тулкинсимон ҳаракат қилиб сувнинг бутун массасига аралашиб кетади. Бундай 7.1- расм. ҳаракат турбулент режим дейилади. Рейнолpдс ўз тажрибаларида фақат тезликни эмас, балки трубанинг диаметри, суюқликнинг қовушоқлиги ва зичлигини ўзгартирди.Кимё ва озиқ-овқат саноатида суюқликларнинг тезлиги ва сарфини улчаш учун дросселp асбоблар ва пневматик трубалар кенг ишлатилади. Очиқ оқимда суюқликнинг тезлиги Пито найчаси билан улчанади, у кичик диаметр буқилган най, ҳаракатланаётган суюқлик оқими йўналишига очик учи қарама-қарши қилиб ўрнатилади ва найнинг ўқи оқим йўналишида мос келади.Бунда найнинг вертикал қисмида суюқлик динамик босимга тенг бўлган h баландликка кўтарилади, яoни h = w2 /2g Бундан   2gh . Амалда оқим йўналишида найнинг бўлиши тезликнинг умумий тақсимланишига таoсир қилади, шунинг учун формулага тузатиш коэффициенти киритилади: W =   2 р h Бу коэффициентнингқиймати ҳар кайси най учун тажриба йўли билан топилади. Суюқликнинг миқдори секундли сарф тенгламаси орқали аниқланади: V = Sw Оқим тезлиги ва сарфини ўрганиш унинг юқоридаги усуллар содда ва кулайдир, лекин пневматик трубаларни оқимларнинг ўқига нисбатан урнатиш жуда қийин. Шу сабабли саноатда оқим тезлиги ва сарфини ўлчаш учун дросселp асбоблари ишлатилади.