1 вариант Рибосома структураларини тадқиқот қилиш

Оқсил занжирларининг бирламчи кетма-кетлигини аниқлаш усуллари

N-uchki aminokislotalarni aniqlash usullari
DNF-hosilalar usuli. Eng birinchi taklif etilgan usullardan biri 1945 yilda Frederix Senger (F. Sanger) tomonidan taklif etilgan. Peptid va oqsillarning α-aminoguruhi 2,4-dinitroftorbenzol bilan ta‘sirlashganda sariq rangli dinitrofenil (DNF) hosilalari olinadi. Kislotali (5,7 n. xlorid kislota) sharoitda gidroliz qilinganda N-uchki aminokislotalarning DNF-hosilalari hosil bo‗ladi. DNF-aminokislota efir bilan ekstraksiya qilinadi va standartlar ishtirokida xromatografik yo‗l bilan identifikatsiya qilinadi.Ushbu usuldan foydalangan holda F. Senger va uning shogirdlari ilk marta insulin oqsilining birlamchi strukturasini aniqlashdi va 1958 yil kimyo bo‗yicha Nobel mukofoti sovrindori bo‗lishdi.Jarayonni tasavvur etish uchun quyidagi sxemadan foydalanish mumkin.

Dansil usuli. Polipeptid zanjirining N-uchida turgan aminokislotani aniqlashning hozirgi vaqtda keng qo‗llanilayotgan usullaridan biri 1963 yilda V. Greyem va B. Xartli tomonidan taklif etilgan dansil usuli hisoblanadi. Jarayonning birinchi bosqichida dansilxlorid (1- dimetilaminonaftalin-5-sulfoxlorid) ta‘sir ettiriladi va dansilpeptid (DNS-peptid) hosila olinadi.Keyingi bosqichda DNS-peptid gidroliz qilinadi (5,7 n. xlorid kislota, 105 °C, 12-16 soat) va N-uchi nishonlangan hosila ajratib olinadi. Bundan tashqari lizin va tirozinning yon zanjiridagi guruhlar hisobiga ε-DNS-lizin va O-DNS-tirozin ham olinishi mumkin. Olingan DNS-aminokislotalar ultrabinafsha sohada (λqo‗zg‗=365 nm) intensiv fluoressensiya xususiyatiga ega va shu usulda identifikatsiya qilinadi.

C-uchki aminokislotalarni aniqlash usullari
Akabori (gidrazinoliz) usuli. S. Akabori tomonidan taklif etilgan gidrazinoliz usuli ahamiyatli bo‗lib, bunda oqsil yoki peptid suvsiz gidrazin bilan 100-120 °C da qizdiriladi. Peptid bog‗lari aminokislotalarning gidrazidlari hosil qilib, parchalanadi. C-uchki aminokislota erkin ko‗rinishda ajralib qoladi. Usul bir qator kamchiliklarga ega. Gidrazinolizda glutamin, asparagin, sistein va sistinlar parchalanib ketadi; arginin esa guanidin guruhini yo‗qotadi va ornitinga aylanib qoladi. Serin, treonin va glitsinning gidrazidlari o‗ta beqaror bo‗lib, tezda erkin aminokislotalarga aylanib ketadi va natijalar interpretatsiyasiga xalaqit beradi.

Borgidrid usuli. Usul peptid yoki oqsil zanjiriga natriy borgidrid bilan ta‘sir ettirishga asoslangan bo‗lib, uning ta‘sirida C-uchida turgan aminokislota qaytariladi va aminospirtga aylanadi. C-uchi aminospirtli mahsulot gidroliz qilinganda aminokislotalar aralashmasi va bitta aminospirt hosil bo‗ladi. Aminospirt identifikatsiya qilinib, C-uchli aminokislota topilishi mumkin.

5.