1. V-VI asrlarda Xitoyning siyosiy tarqoqligi. Suy imperiyasi. Tan imperiyasi davrida Xitoy. Xuan Chao qo’zg’oloni. Sun imperiyasi. Vanshi islohotlari

Van An-shi reformalari. Van An-shi (1021—1086) dastlabki vaq'tlarda viloyat amaldorlaridan biri edi. U aholininG qashshoqligini, amaldorlarning jabr-zulmini va sudxo‘rlar-ning hukmronligini ko‘rsatadigan eng mudhish faktlarni vi-loyatdalik mahalida yaxshi bilib olgan edi. Imperatorning birinchi ministri darajasiga ko‘tarilib olgach, Van An-shi 1069—1074 yillarda moliyaviy-iqtisodiy va sotsial xarakger-dagi bir qancha tadbirlarni amalga oshirdi. Avvalo, u erlarni qaytadan ro‘yxatga oldirdi va imperator xizmatidagy zodagon-larning eriga soliq soldi, bu xizmatchi zodagonlar bu vaqtda er solig‘i to‘lamay qo‘ygan edilar desa bo‘ladi. So‘ngra Van An-shi dehqonlarni davlat foydasiga barshchina o‘tashdan ozod qildi, barshchina o‘rniga pul bilan to‘lanadigan soliq joriy qildi. Er solig‘ini ham dehqonlar qisman mahsulot va qisman pul bilan to‘laydigan bo‘ldi. Ocharchilikning oldini olish uchun Van An-shi davlatga qarashli g‘alla omborlari tashkil qil­di, ocharchipkk yillarida aholiga ana shu omborlardan g‘alla berilardi. Sudxo‘rlikni tugatish maqsadida Van An-shi dav­lat banki tashkil qildi, bu bankdan dehqonlar kam protsent to‘lash sharti bilan qarz ola oladigan bo‘ldi. U, qisman soliq fondidan foydalanish, qisman esa davlatning savdogarlar qo‘-lidagi mahsulotni sotib olish yo‘li bilan davlat savdosini tashkil qilishga harakat qilgyanligi ham shoyon diqqatdir. Van An-shi harbiy sohada ham katta reforma o‘tkazmoqchi bo‘ldi. Nl-lanma armiya o‘rniga umumiy harbiy m^ajburiyat joriy qilmoq-chi edi. Asosiy qo‘shin dehqon lashkarlaridan iborat bo‘lishi kerak edi. Har uch xonadon bitta piyoda askar, har o‘n xonadon bitta otliq askar berishi kerak edi. Van An-shi reformalari amaldorlar bilan feodallarning qattiq qarshiligiga uchradi. 1075 yilda Van An-shi vazifasidan bo‘shatildi. Uning tuzgan planlari davlat uchun «xavfli» deb topilsi, vaholanki, uning maqsadi feodal davlatni uchiga chiqqan parazit elementlardan xoli qilib, uni tartibga solish edi, xolos.