1. Turli tarixiy davrlarda jamiyatning qanday tarbiyaviy ideallari kuzatilgan?

38-variant

1. 
   Xalqning tarixiy xotirasini buzish va o‘zgartirishda kiberterrorizm kabi harakatlarning ta’siri.
   

Bugungi kunni axborot texnologiyalari, xususan, internetsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Kishilarning dunyodan doimo boxabar bo‘lib borishi e’tiborga molik. Biroq bugungi globallashuv sharoitida “Kim axborotni egallasa, dunyoni ham egallaydi”, degan g‘oya tobora ijtimoiy voqelikka aylanib borar ekan, bu aqida qora kuchlarning tegirmoniga suv quyayotganligi ham bor gap.

Kiberterrorizm, ya’ni elektron usul, xalqaro internet tarmog‘i orqali amalga oshirilayotgan terroristik jinoyatlar fikrimizga tasdiqdir.

Kiberterrorizmning o‘sishiga oid tahlillar shuni ko‘rsatmoqdaki, uning insoniyatga nisbatan solayotgan tahdidi kun sayin, soat sayin ortib bormoqda. Deylik, bugun eng chekka hududlarga ham kompyuter kirib borayapti, internet tarmog‘i iste’molini yaratish hukmronligi uchun davlatlar o‘rtasida kuchli raqobat ortib bormoqda.

Kiberterrorizm aslida axborot texnologiyalari ichki faoliyatiga noqonuniy aralashish, kompyuterda mavjud dasturlar yoki ma`lumotlarni maqsadli ravishda yo`q qilish, zarar keltirish, davlat organlarining muhim qismlari faoliyatini izdan chiqarish bilan birga insonlar hayotiga xavf solish, moddiy zarar keltirish yoki ommaviy qo`rqitish, harbiy nizolar kabi turli zararli oqibatlarni keltirib chiqarishga qaratilgan harakatdir. Kiberterrorizmning shiddat bilan o`sib borishining yana bir sababi, u qurol-yarog` yordamida amalga oshiriladigan terrorchilik harakatidan arzonga tushadi, jangovar harakatlar, portlashlar, xunrezliklar bo`lmaydi. Buzg`unchi harakatlar internet va ijtimoiy tarmoqlardan foydalangan holda amalga oshiriladi.

Kiberterrorizmning shiddat bilan o‘sib borishining asosiy sabablaridan biri qora kuchlar uchun u qurol-yarog‘ yordamida amalga oshiriladigan terrorchilik harakatlaridan arzonga tushdi. Internetning tezkorligi, tejamkorligi va ochiqligi, nazorat sustligi yoki bo‘lmasligi, chegara bilmasligi, hamfikr- larni to‘plash mumkinligi, asl manbani izlab topish imkonsizligi kiberterrorizmga keng yo‘l ochdi.

Xalqaro kiberterrorizm tarafdorlari internet olamida o‘zlarining mafkuraviy maydonlarini yaratib, keng qamrovli axborotlashgan terror “Muqaddas urush”, “Elektron-jihod”ni olib borayotganliklari, global va mintaqaviy xavfsizlikka nisbatan yangi tahdid, yangi muammolar qilayotganliklari — ayni paytda axborot xavfsizligini ta’minlash muammolarini yuzaga keltirib chiqarmoqda.

Yot kuchlar shundoqqina yonimizda, qo‘l telefonimizda, noutbukimizda, bolalarimiz kompyuterida o‘z fursatini kutib, poylab yotgan bo‘lsa ajab emas. Loqaydlik, hushyorlikdan voz kechish, o‘zlikni unutish doimo tinchlik va taraqqiyot ildiziga bolta urib kelgan.

Afsuski, “elektron dunyo” turli siyosiy kuchlar uchun o`zlarining terroristik, ekstremistik tashviqotlar va g`oyalari, o`z qarashlarini ommaga targ`ib qilish, har xil jinoiy to`dalar faoliyatlarini amalga oshi¬rish yo`lida asosiy qurol sifatida foydalanishmoqda. Yirik salbiy kuchlar¬ning internet tarmog`ida o`zlarining mafkuraviy maydonlarini yaratib, internetda keng qamrovli axboriy terror – "elektron jihod"olib borayotgani, global va mintaqaviy xavfsizlikka nisba¬tan yangi tahdidlar, muammolar pay¬do qilayotganlari dunyo mamlakat¬lari oldida axborot xavfsizligini ta`minlash muammolarini keltirib chiqarmoqda.

Axborotlashuv jarayonining rivojlanishi kompyuter jinoyatchiligi va kompyuter terrorizmi kabi yangi jinoyatlarning paydo bo`lishiga zamin yaratdi. Yangi va o`rganilmagan jinoiy soha sifatida insoniyat uchun xavfli hisoblangan kiberterrorizm muammosini hal etish alohida e`tibor talab qiladi Internet tarmog`idagi ochiq manbalar orqali biologik, kimyoviy hattoki yadro qurollarini tayyorlash texnologiyalarini o`rgangan holda amalga oshirilayotgan terrorchilik harakatlari huquqni muhofaza qiluvchi organlar e`tiborini tortmoqda. Saytlarni noqonuniy yo`llar bilan buzish orqali kiberterrorchilar turli maxfiy ma`lumotlarni olish imkoniyatiga ega bo`lmoqdalar.

2. 
   “Marginallashuv” tushunchasi nimani anglatadi va uning ijtimoiylashuv jarayonlarga ta’siri qanday?
   

Marginallik sosyologiyada va ijtimoiy psixologiyada alohida tushunchadir. Bu esa, ba'zi bir oraliq yoki boshqa ma'noda, jamiyatning har qanday guruhiga nisbatan madaniy yo'nalish va shaxsning pozitsiyasining "chegarasi" ni anglatadi. Albatta, bu holat va shaxsning yo'naltirilganligi xatti-harakatlarning marginal shakllariga olib keladi. Marginallashuv, birinchi navbatda, insonning yangi ijtimoiy sharoitlarga moslashishi mumkin emasligi yoki ongli ravishda istamasligi, bu esa ma'lum madaniy va axloqiy qadriyatlarni va normalarni inkor etishga olib keladi.

Ajablanmaslik kerak

Ko'p holatlarda, "marginal shaxs", "ijtimoiy cheklashlar" tushunchalari, "alohida element" so'zining sinonimlari sifatida qo'llaniladi, bu aniq hollarda aniq hollarda haqiqiy vaziyatni aks ettirishi mumkin bo'lsa-da, albatta. Yana aniqki, marginal odamlarning o'ziga xos mentalitet shakli mavjud. Jamiyatning turli xil ijtimoiy guruhlari vakillari sifatida marginal odamlar ular joylashgan jamiyatning muayyan madaniy qadriyatlari va urf-odatlarini rad etadi (va ko'pincha to'liq qabul qilmaydi). Marginal shaxslar yopiq yoki yarim yopiq guruhlarda qabul qilingan o'z me'yorlari va qadriyatlari tizimini qo'llab-quvvatlaydi va qo'llab-quvvatlaydi. Turli xil marginal guruhlar ijtimoiy, mafkuraviy, etnik, madaniy, estetik va boshqa tamoyillarga, ijtimoiy-axloqiy munosabatlarga va yo'nalishlarga asoslanadi.

Jamiyatda marginalliklar

Albatta, marginal odamlar butun jamiyat uchun muammo, chunki ularning ijtimoiy jihatdan samarali ko'rinishlari ko'pincha ziddiyatli vaziyatlarni keltirib chiqaradi. Bu jamiyatda shakllangan guruhlarning ko'pchiligi an'anaga ko'ra boshqa madaniy va qiymatli yo'nalishlarga ega bo'lishi bilan bog'liq. Shunday qilib, marginal shaxslar o'zlarini turli guruhlar bilan to'liq identifikatsiya qila olmaydilar (yoki xohlamaydilar).

Natijada, ko'plab barqaror va uzoq yillar davomida ijtimoiy va madaniy guruhlar insonni yolg'onchiga chiqaradi, bu esa ijtimoiy tortishish va yolg'izlik holatiga olib keladi va, ehtimol, o'xshash odamlarni izlashga olib keladi - yangi yopiq yoki yarim yopiq guruhlar yaratadi. Bu guruhlarning vakillari, aslida, "madaniy duragaylar" va uni yashash, odatda, juda qiyin. "Frajil" va dunyodagi ishonchsizlik tuyg'usi sizga dam olishga va jamiyat tomonidan kechirilgan xatti-harakatlarning xatosiga yo'l qo'ymaslikka imkon bermaydi.

Marginallarning jamiyatga ta'siri

Jamiyatning ijtimoiy tuzilmasida (har doim bir xil tezlikda emas) o'zgarish natijasida an'anaviy guruhlar va ijtimoiy-madaniy va mafkuraviy birlashmalarning ko'chishi (yoki ta'sirining zaiflashuvi) ga olib keladigan iqtisodiyot, siyosat va madaniyatda yangi funktsional jamoalar shakllanmoqda. umuman jamiyat. Jamiyatning bunday holati ziddiyatlarning kuchayishi va guruhning marginalligining oshishi deb hisoblanishi mumkin.

3. 
   Pedagog etikasi va imidji.
   

Pedagogik etika umumiy nazariy va amaliy funktsiyalarni bajaradi. Uning asosiy kategoriyalariga pedagogik burch, erkinlik va mas’uliyat, adolat kiradi.

Pedagogik etikada o’qituvchining individual axloqiy ongining mohiyati va o’ziga xos xususiyatlariga alohida e’tibor qaratish lozim. O'qituvchi shaxsning axloqiy ongini qayta ishlab chiqarish jarayonida nafaqat individual, balki pedagogik va o'quvchilar jamoalari, ota-onalar jamoasi orqali ham ishtirok etadi.

Pedagogik etika pedagogik faoliyatni rag'batlantirish yo'llarini izlash asosida ta'limni takomillashtirish muammosini hal qilishga hissa qo'shish uchun mo'ljallangan.

Lug‘aviy jihatdan “imidj”(ing. “image”)tushunchasi “siymo”, “timsol”, “qiyofa” va “obraz” ma’nolarini anglatadi.Mohiyatiga ko‘ra esa ushbu tushuncha yordamida “joziba”, “maftunkorlik” ma’nolarini ifodalaydi.Imidj-aniq bir insonga bo‘lgan munosabatda insonlar tafakkurida yuzaga keladigan tashkilot yoki boshqa ijtimoiy ob’ekt qiyofasidir. Pedagogik imidj-pedagogningma’naviy-axloqiy qiyofasi bilan tashqiko‘rinishi o‘rtasidagi o‘zaro uyg‘unlikva mutanosiblikdir.

O‘qituvchining tashqi qiѐfasini ifodalovchi madaniyati

1. Gavdani tutish-to‘g‘ri tutish(yurishda, o‘tirib turishda), qo‘llarning o‘qituvchi stolida erkin holatda bo‘lishi, batartibligi, ixchamligi.

2. Kiyim- ozodaligi, shinam va bashangligi, kamtarligi, ranglning mos holda tanlanishi, kiyimning ѐshiga va kasbiga mosligi, kiyimni modaga muvofiqligi, bijuteriya, taqinchoqlarning ko‘p va kamligi, ishiga mosligi.

3. Pardozning me’ѐrdaligi, ѐshi, kasbi va ishiga mosigi.

4. Soch turmagi(sochning ma’lum bir tartibliligi).

5. Pedagogning mimik va pantomimik ifodasi. O‘qituvchining pedagogik texnikasi tizimida mimik va pantomimik ifodalari ham muhim o‘rin tutadi. Pedagogning mimik va pantomimik ifodasi, o‘qituvchining imo-ishorasida, ma’noli qarashlarida, rag‘batlantiruvchi ѐki kinoyali tabassumida namoѐn bo‘ladi va ular o‘qituvchi-tarbiyachining pedagogik ta’sir ko‘rsatishida, o‘quvchi-talabalarga mashg‘ulotlarni ta’sirchan, qiziqarli, samarali va mazmunli o‘tish uchun puxta zamin tayѐrlab beradi.

6.Mimika-his-hayajonning ifoda etishi, yuz mushaklarining, ma’noli harakatlarning so‘zlaѐtgan nuqtaga gapga mosligi. Mimika- bu o‘z fikrlarini, kayfiyati, holati, hissiѐtini tinglovchi bajaraѐtgan ishdan roziligi ѐki norizoligini bildirish maqsadida uchun yuz, qosh, ko‘z muskullarini harakatga keltira olish san’atidir. Ba’zan yuzning va nigohning ifodasi o‘quvchilarga katta tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatadi. Mimik harakatlar, ifodalar ma’lumotlarning hissiy ahamiyatini kuchaytirib, ularni chuqur o‘zlashtirish uchun imkon yaratadi. O‘quvchi pedagogga qarab uning kayfiyatini, munosabatini «o‘qib» oladilar. Shuning uchun uydagi ba’zi noxushliklar o‘quv mashg‘ulotlariga ta’sir ko‘rsatadi. Mimik ifodalar o‘quvchining o‘quv kayfiyatiga o‘zining salbiy ta’sirini ko‘rsatmasligi kerak. Yuz ifodasida, mimik belgilarida faqat dars mashg‘ulotlariga xos ta’sirini ko‘rsata bilishi talab etiladi. Bu o‘quv - tarbiya topshiriqlarini yechish o‘quvchilar ta’limi va tarbiyasiga ijobiy yo‘nalish bera oladigan ko‘rinishlarni ifodalashi lozim.

7.Pantomimika- qo‘l,oѐq, gavda harakatlari: yurish, qadam tashlash, erkin harakat qilish, jestlar va boshqalar. Pantomimika – bu gavda, qo‘l, oѐq harakatidir. O‘qituvchi darsda o‘quv ma’lumotlarini baѐn qilar ekan, gavda holati orqali ma’lumotlarning obrazini chizadi, o‘quvchi-talabalar bundan zavqlanadilar, ichki his-tuyg‘ulari, ularning tashqi hissiѐtlari bilan qo‘shilib butun borliq ma’lumotlar mazmunini o‘zlashtirishga qaratiladi.

8.O‘z hissiѐtini boshqara olish malakasi. O‘qituvchining pedagogik texnikasi tizimida o‘z hatti-harakati, hissiѐtini idora qilishi va ruhiy (psixik) holatini boshqara olishi ta’lim-tarbiya jaraѐni uchun muhim ahamiyat kasb etadi. O‘qituvchi ta’sir ko‘rsatish vaqtida (darsda, darsdan tashqari mashg‘ulotlar paytida, tarbiyaviy ishlar jaraѐnida) o‘z hissiѐtini boshqara olishi, jiddiy bo‘lishi, umidbaxshlik, hayrixohlik kayfiyatda bo‘la olishi ham pedagogik texnika tizimining muhim elementidir.

9.O‘qituvchining aktѐrlik va rejissѐrlik malakalari. O‘qitish samaradorligini oshirish va ijobiy tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatish uchun o‘qituvchi pedagogik texnikasi tizimidan o‘rin olgan yana bir malaka – bu o‘qituvchining aktѐrlik va rejissѐrlik malakasidir.