1. Transformatorlarning turlari. Transformatorlarning tuzilishi va ishlash prinsipi

1. Avtotransformator

Berk zanjirli po’lat o’zakka o’ralgan bitta chulg’amli transformator avtotrasnformator deyiladi. Avtotransformator ham oddiy transformator singari berilgan kuchlanishni kuchaychaytirish yoki pasaytirish uchun ishlatiladi. Kuchaychaytiruvchi avtotrasformatorda birlamchi chulg’am vazifasini ikkilamchi chulg’amning biror qismi bajaradi, pasaytiruvchi transformatorda esa, ikkilamchi chulg’amning vazifasini birlamchi chulg’amning biror qismi bajaradi.

Avtotransformatorlar katta quvvatli asinxron va sinxron dvigatellarni ishga tushirish toklarini kamayrtirish Maqsadida foydalaniladi

2- rasmda labaratoriyalar va maishiy xizmat korxonalarida ishlatish uchun qulay bo’lgan va keng tarqalgan bir va uch fazali labaratoriya avtotrasformatorlarining sxemalari ko’rsatilgan. Avtotransformatorning trasformatsiya koeffisenti K=1,25…2 chegarasida bo’ladi Agar K>2 bo’lsa avtotrasformator tejamsiz bo’ladi. Birlamchi va ikkilamchi chulg’amlar o’zaro elektr bog’langanligi sababli avtotransformatordan namligi kata xonalarda 12…24 V kuchlanish olib ishaltilish man etiladi.

2.Payvandlash transformatori

Elektr tarmog’idagi kushlanishni salt ishlash rejimida 60-70V gacha pasaytirib beradigan va payvandlash uchun zarur kata tokka mo’ljallangan bir fazali transformator payvandlash transformatori deyiladi. 3-rasmda Payvandlash transformatorning prinsipial sxemasi ko’rsatilgan.

3-rasm
Unda payvandlash tokining qimatini rostlash uchun induktiv qarshiligi rostlanadigan drosseldan foydalaniladi. Drrosselning po’lat o’zaklari orasidagi havo oraligi oshirilsa, uning chulg’amidagi induktivlik qarshilik kamayadi va aksincha.

3.O’lchov transformatorlari Elektr tarmoqlaridagi yuqori kuchlanishni va kata qiymatli toklarni pasaytirib beruvchi transformatorlar o’lchov transformatorlar deyiladi. Bunda transformatorlardan releli himoyalash va avtomatik kontrol zanjirlarida ham keng foydalaniladi. Yuqori kuchlanishli qurilmalarda o’lchov transformatorlaridan foydalanisnish o’chov asboblarining hamda xizmat qiluvchi hodimlarining xavfsizligini taminlaydi.