1-Topshiriq

Moniylik dinining asoschisi haqida qanday qarashlar mavjud?

Moniylik dini milodiy III asrda Eronda vujudga kelgan din bo’lib uning asoschisi va targ’ibotchisi Moniydir. Moniylik dini juda ko’p mamlakatlarga Rim imperiyasidan tortib Xitoygacha tarqalgan edi, xususan O’rta Osiyo xalqlari orasida ham. Moniy 216 yilda tug’ilgan. Moniyning ma’naviy-axloqiy qarashlari uning «Sir ul asror», «Kitob ul xudo vost-tadbir» (Rahbarlik va boshqaruv kitobi), «Shaburkan» va boshqa asarlarida bayon etilgan. Moniylik dini xristianlik va zardushtiylik dinlarini ayrim ta’limotlarini o’zida mujassam etgan yangi dindir.

Moniy ibn Fatak tabib va faylasuf bo’lib, u o’z diniy qarashlarini 242 yilda Eron shohi Shopur 1-ga bayon qiladi. Uning ta’limotlarida urushmaslik va mol-dunyo yig’maslik muhim o’rin tutadi. Zardusht qohinlari Moniyning va’ziga keskin qarshi chiqadilar.

Moniylikning asosiy g’oyasi: borlikning asosiy ikki substanstiya ya’ni birinchisi - yorug’lik, yaxshilik va ruh olami, ikkinchisi zulmat, yovuzlik moddiyat olamining o’zaro kurashuvidan iborat. Birinchi olamda xudo, ikkinchisida shayton, iblis hukmronlik qiladi. Ushbu ikki olam kurashi falokat bilan tugaydi, natijada borliq (materiya) halokatga uchrab ruh ozodlikka chiqadi. Moniylik diniga ko’ra bu duyon yovuzlik dunyosidir.

Moniyning aksariyat qarashlari hukmron doiralar manfaatlariga zid bo’lgan va 277 yilda Eron shohi Baxrom 1-tomonidan qatl etilgan va ta’limoti ta’qiqlangan. Xususan Rim imperatori Diokletian tomonidan ham moniylikka qarshi maxsus farmon e’lon qilingan.

8.