1-Topshiriq

Tangrichilik qadimiy turkiylar hayotida qanday o‘rin tutgan?

Qadimgi turkiylar e’tiqodiga ko’ra butun borliq ustiga yagona hukmdor tangixon o’ziga bir qator ko’makchi mabudlarni ham yaratgan. Jumladan ular Umay erlig yer, to’fon, mamaqaldiroq, chaqmoq, , yomg’ir va kamalak mabudlari edi. Tangrixon yer va boshqa guruhlar bilan yer osti olamini ishlarini hal qilib brcha jonzotlarning umrini belgilagan. Yerdagi hayotning sababchisi – Ayol qiyofasidagi, Umay deb ataluvchi mabuda “Hayot onasi” deb e’zozlangan. Bundan tashqari Umay - honadon o’chog’I farzandlar, xomilador ayollarning homiysi. Turkey xalqklarda esa, hosildorlik mabudasi sifatida ham e’zozlangan.

Erka jinsidagi erlig o’lim sababvchisi bo’lib, uning makoni yer osti olami hisoblangan. Uni yer osti dunyosini boshqaradigan insonlarga o’lim habarini yetkazib ularni jonini oladigan iloh sifatida ham bilganlar. Inson boshqa mavjudodlardan farqlanib turishi uchun tangri unga ruhiy kuch bo’lgan “Qut” ruhini ato etganiga ishongan.

Agar inson tabiatga zarar yetkazsa , unda tabiat ruhlarining roziligiga erishishi uchun qurbonlik keltirishi zarur bo’lgan. Qurbonliklar ulkan tog’lat yoki daryolar oldida hammani ko’z oldida o’tkazilgan. U dinda mabudlar darxtlar orqali oziqlanadi deb, e’tiqod qilingani sababli qurbonlik qonlaro darxtlar ostiga quyilgan. Odamlar tabiat ruhlarini ‘zlariga hamkor sifatida qarashgan. Ularni qarindosh yoki ajdodlar ruhlari deb bilishgan.

Ularning e’tiqodiga ko’ra barccha yovuz ruhlar makoni – ko’zga ko’rinmaydigan yer osti olamidir. Unga qudatli yerlik boshchilik qiladi shuningdek yer osti olamida farqli ravishda barcha chegaralar ko’rinib turadi va boshqa hududlarga o’tish o’ziga xos eshiklar yordamida amalga oshadi.

Tangrichilikda daraxtlarga turli matolarni bog’lash orqali yer va osmon bog’lanadi deb bilishgan.

4.