1-Topshiriq ishi Fizika( maruza) mavzu: lorens almashinishlar I va undan chiqadigan xulosalar variant -12

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XOZAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
FIZIKA KAFEDRASI
1-Topshiriq ishi Fizika( MARUZA)

MAVZU: LORENS ALMASHINISHLAR I VA UNDAN CHIQADIGAN XULOSALAR_____
Variant -12
_PHY005_ guruh talabasi
Bajardi: HAYITMURODOV SUNNNAT
Tekshirdi: XOLMEOV HAMID_

REJA;
1.LORENS ALMASHINISHLARDA ENSHTEYN POSUTALARI
2.LORENS ALMASHTRISH FORMULALALRI
3.SANOQ TIZIMIDA LORENS ALMASHTRISH
XULOSA
Lorents almashtirishlari (nisbiylikning maxsus nazariyasida) — ikki inersial sanok sistemasiga oid koordinatalar va vaqtlarining oʻzaro bogʻlanishini ifo-dalovchi formulalar. Bu formulalarni 1904-yilda X. A. Lorents oʻzining "Yorugʻlik tezligiga qaraganda kichik tezlik bilan harakatlanuvchi sistemadagi elektromagnit hodisalar" nomli klassik asarida keltiradi. Nisbiylikning maxsus nazariyasiga asosan, har qanday ikki inersial sanoq sistemasida vaqt va fazo bir jinsli harakterga ega boʻlib, ularning ikkala sistemadagi xususiyatlari bir-biridan farq qiladi. Mac, vaqt ikkala sanoq sistemada ikki xil tarzda oʻtib boradi. Ikki inersial sanoq sistemadan biri ikkinchisiga nisbatan x oʻqining musbat yoʻnalishi boʻyicha oʻzgarmas v tezlik bilan harakatlanayotgan boʻlsin. Lorents almashtirishlaridan nisbiylik nazariyasining barcha kinemetik effektlarini keltirib chikarish mumkin. Lorents almashtirishlaridan nisbiylik nazariyasining asl mohiyati, xususan, uzunlik va vaqt oraligʻining nisbiyligi haqidagi muhim fizik xulosa kelib chiqadi.

Lorens almashtirishlari
Eynshteynning maxsus nisbiylik – relyativistik nazariyasi ikkita postulatga asoslangan:
1. Nisbiylik prinsipi: barcha inersial sanoq tizimlari teng huquqlidir, bu tizimlarda tabiat hodisalari bir xilda o‘tadi va qonunlar bir xil ifodalanadi.
Boshqacha qilib aytganda, barcha fizikaviy hodisalar turli inersial sanoq tizimlarida bir xil sodir bo‘lib, mexanik, elektromagnit, optik va shu kabi tajribalar yordamida, berilgan inersial sanoq tizimining tinch turganligini yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakatlanayotganligini aniqlab bo‘lmaydi.
2. Yorug‘lik tezligining invariantlik prinsipi: yorug‘likning bo‘shliqdagi tezligi barcha inersial sanoq tizimlarida bir xil bo‘lib, manba va kuzatuvchining nisbiy harakat tezligiga bog‘liq emas.
Maxsus nisbiylik nazariyasining birinchi postulati Galileyning nisbiylik prinsipiga muvofiq keladi va uni yorug‘likning tarqalish qonunlariga joriy etib, umumlashtiradi.
Ammo, ikkala postulatning bir vaqtdagi tatbiqi Galiley almashtirishlariga ziddir.
Bu ikkala postulat barcha eksperimental dalillar bilan tasdiqlangani uchun, bu ziddiyat postulatlar orasida emas, balki postulatlar bilan Galiley almashtirishlari orasida mavjuddir. Chunki Galiley almashtirishlarini yorug‘lik tezligiga yaqin tezlikdagi harakatlarga tatbiq etib bo‘lmaydi.
Eynshteyn shunday almashtirishlarni topdiki, bu almashtirishlar maxsus nisbiylik nazariyasining ikkala postulatiga ham, Galiley almashtirishlariga ham muvofiq keladi.
Bu almashtirishlar oldinroq Lorens tomonidan yuzaki topilganligi uchun – Lorents almashtirishlari deb ataladi:


;

Lorens almashtirishlariga bir necha misollar keltiramiz:

1) Biror bir tizimning har xil nuqtalarida bir vaqtda sodir bo‘layotgan hodisalar, boshqa tizimda bir vaqtda sodir bo‘lmasligi mumkin.
K¢ sanoq tizimida, koordinatalari


_{Рисунок}

bo‘lgan A va B nuqtalarda bir vaqtda ikkita lampa yorishgan bo‘lsin .

K - sanoq tizimida t₁ va t₂ vaqt momentlari – ifodaga binoan quyidagicha bo‘ladi:
va
Рисунок