1. Topografik kartani orientirlash Kartada chiziqning haqiqiy azimut va direksion burchagini aniqlash

5. Direksion burchaklar
Zona sistemasida ish olib borilganda chiziq yo‘nalishini aniqlashda zonaning o‘qiy meridiani asos qilib olinadi va poligon uchlaridan o‘qiy meridianga parallel chiziqlar o‘tkazilib, shunga nisbatan chiziqning yo‘nalishi topiladi. Shunda chiziq uchidan o‘kiy meridianga parallel o‘tgan chiziqning shimoliy yo‘nalishidan soat strelkasi yuradigan tomon bo‘ylab berilgan chiziqqacha bo‘lgan gorizontal burchak direksion burchak bo‘lib, harfi bilan belgilanadi. Direksion burchak ham azimut burchagi kabi 0° dan 3600 gacha bo‘ladi, ya’ni . Qichik joylarda chiziq azimuti va direksion burchagi bir xil bo‘lganidan, azimutni direksion burchak deb olinadi. Bir yo‘nalishdagi chiziqning direksion burchagi chiziqning hamma nuqtasida bir xil bo‘ladi( 6.7–rasm). DСchiziqning D, A va В nuqta–laridan ShD.JD, ShA.JA va ShВ.JВ meridianlar o‘tkazib, DС chiziq azimut-lari topilgan; shaklga ko‘ra:
D va В nuqtalardan A nuqta meridianiga (o‘qiy meridian) parallel chiziqlar o‘tkazilgan, ya’ni
Shu parallel meridianlar shimolidan DC chiziqqacha hisoblangan direksion burchaklar hamma yerda bir xilda, ya’ni Meridian-lar yaqinlashish burchagi o‘qiy meridiandan sharqdagi (o‘ngdagi) nuqtada musbat , g‘arbdagi (chapdagi) nuqtada manfiy ishora bilan olinadi. 8– rasmdan quyidagi tenglikni yozish mumkin:
ya’ni azimut direksion burchakka meridianlar yaqinlanish burchagining al-gebraik qo‘shilganiga teng. Bu formula meridnanlar yaqin lashish burchagi g‘arbiy bo‘lganda ham qo‘llaniladi. Masalan, D nuqtada
6.7-rasm



bo‘lsa, bo‘ladi. Bu qo‘l-lanmada meridianlarning yaqinlashish bur-chag‘ini hisobga olmay, meridianlarni parallel deb hisoblab, chiziq yo‘nalishini direksion va rumb burchaklar bilan ifodalaymiz. Shunda shakllardagi A larni lar bilan almashtirish mumkin.
To‘g‘ri va teskari direksion burchak. To‘g‘ri chiziq AV ning direksion burchagi bilan teskari chiziq ВA ning direksion burchagi orasida, shaklga ko‘ra quy
AВA= AAВ +180° yoki a'=a+180°,
ya’ni teskari direksion burchak to‘g‘ri direksion burchakka 1800 qo‘shil-ganiga teng.