|
3-tema. Tálim menejmentin oqıtıw procesi jiynaqlang`an sistema retinde.
JOBASI
Bir pu’tin pedagogikalıq process, oqıw procesi, sistemalı jantasıw túsinikleriniń analizi.
Pedagogikalıq aksioma.
Tálim menejmenti pánin oqıtıwǵa sistemalı jantasıw. Pedagog shaxsı jáne onıń metodikalıq kompetentligi.
Tárbiyashi hám tárbiyalaniwshiler óz-ara shólkemlestirilgen sheriklikte iskerlik kórsetiwshi barlıq kórinistegi mektepge shekem tárbiya, orta ulıwma tálim mektepleri, orta arnawlı oqıw orınları, joqarı oqıw orınları, mektepden tısqarı tárbiya mákemeleriniń óz-ara ajıralmaslıqtaǵı sisteması pedagogikalıq sistema dep ataladı.
Bul sistema sharayatında tálim hám tárbiya maqsetlerin ámelge asırıwshı process bir putin pedagogikalıq process dep ataladı.
Pedagogikalıq processtiń rawajlanıw dinamikası onıń ishki háreketi, tárbiyashi menen tárbiyalaniwshi ortasındaǵı óz-ara munasábetler xarakterine, óz-ara tásir kúshine baylanıslı.
Pedagogikalıq processni shólkemlestiriwdiń ayriqshalıǵı : tárbiya ob'ekti bir waqtıniń ózinde tárbiya sub'ekti de esaplanadı. Óz-ara aktivlikke tiykarlanǵan pedagog hám tárbiyalaniwshi ortasındaǵı sheriklik pedagogikalıq óz-ara tásir túsinigin tolıqlaw sáwlelendiredi.
Sub'ekt menen ob'ekt ortasında hár túrli baylanıslar ámeldegi:..
Informaciya xarakterinde (óz-ara informaciyalar almasınıp
turıw ).
Tálim procesi óz-ara baylanıslı bolǵan qurawshılar (kórsetkishler) - dıń óz-ara tıǵız baylanıslılıǵı tiykarında dúzilgen birden-bir dinamikalıq sistemanı quraydı. Dinamikalıq sistema deyiwine sebep, tálimdi hám tálim procesin qurawshıları jámiyet rawajlanıwına uyqas halda úzliksiz rawajlanıwda bolıp, rawajlanıwlashtirilib barıladı.
Bunda qurawshılar tómendegiler bolıp tabıladı: maqset; mazmun; forma, usıl ; usıl ; oqıtıwshı shaxsı ; studentler degi dáslepki bilim; oqıtıwdıń materiallıq - texnikalıq bazası hám sol sıyaqlılar. Bul tálim processlerin bir pútkillikte, yaǵnıy birden-bir pútin dinamikalıq sistema retinde qaraw kerekligin talap etedi hám bunday qaraw tálim procesin basqarıw hám basqarıwdıń optimal variantın tabıwǵa da múmkinshilik jaratadı.
Tálim - insan biliw iskerliginiń eń quramalı túrlerinen biri bolıp, individual psixik rawajlanıwdı hám bilimlerdi ózlestiriwdi talay tezlestiredi. Oqıtıwshı tálim processinde tek bilim beriw menen shegaralanmaydi, bul processda ol tálim alıwshına tásir kórsetedi, bul bolsa bilim alıwların jáne de aktivlestiredi, nátiyjede tálim alıwshı tálim procesiniń aktiv qatnaschisiga aylanadı.
Tálim processinde tálim alıwshılar sanasına sińirilip atırǵan teoriyalıq bilimler ámeliy iskerlik járdeminde jáne de bekkemlenedi. Insan dógerek - átirap daǵı waqıyalıq, zat hám hádiyselerdiń mánisin ámeliy turmısda olarǵa to'qnash keliw jolı menen bilip aladı, olardı ózlestiredi. Insan ámeliy iskerlik sebepligine social islep shıǵarıw iskerligi procesin quraytuǵın munasábetler, sonıń menen birge, tábiyaat hádiyseleri sırın ózlestirip aladı.
Zatlar, buyımlar menen ámeliy mámilede bolıw nátiyjesinde buyımlar sezim shólkemlerine tásir etedi, sezimler aqıldı keltirip shıǵaradı. Ámeliyatda insannıń aktiv pikirlew iskerligi júzege keledi. Pikirlew járdeminde ol real waqıyalıqtı tereń túsinedi.
Bilim deregi sanalgan ámeliyattıń áhmiyeti jóninde sóz etkende biliw procesiniń mánisin da aytıp ótiw kerek.
Biliw quramalı dialektik process bolıp, janlı baqlawdan abstrakt tafakuriga, keyininen ámeliyatqa ótiw jolı bolıp tabıladı. Biliw shaxs ushın zárúrli de ózlestirilmagan zat, waqıya hám hádiyseler mánisiniń ań járdeminde ańǵarıw procesi bolıp tabıladı. Ob'ektiv bolmıstı biliw onı seziwden baslanadı. Seziw sananıń sırtqı álem menen bolatuǵın anıq baylanısı bolıp tabıladı. Seziw dógerek - átirap daǵı waqıyalıq, zat hám hádiyselerdiń sezim shólkemleri (bilgenimizdey, olar besew) ga tásir etiwshi ayırım sapa, belgilerdiń ongda sawleleniwi bolıp tabıladı. Bunda hár bir organ, hár bir analizator I. P. Pavlov aytıp ótkeni sıyaqlı, zatlardıń ayırım eń zárúrli sapaların sezim ettiredi. Seziw arnawlı bir zat, waqıya - hádiyseler mazmunın ongda aqıl etiwine alıp keledi.
Aqıl - seziw aǵzaları arqalı ongga tásir etip turılǵan zat hám hádiyselerdiń ol jaǵdayda (ongda) pútinliginshe sawleleniw procesi bolıp tabıladı.
Seziw hám aqıl qılıw járdeminde biliw processinde oyda sawlelendiriw júz beredi. Oyda sawlelendiriw insan sanasında uzaq múddet saqlanıp qalatuǵın seziwler hám aqıldıń izi bolıp tabıladı. Yamasa basqasha aytqanda, oyda sawlelendiriw sezim aǵzalarına qashanlar bolıp tabıladı tásir etken hám de aqıl etilgen zat hám waqıya - hádiyselerdiń ongdagi ayqın sezimiy obrazı bolıp tabıladı. Tájiriybe jardeminde adamda oyda sawlelendiriw rezervi boyib, kóbeyip baradı. Oyda sawlelendiriwi pikirlewde, túsiniklerdiń quram tabıwında zárúrli rol oynaydı. Oyda sawlelendiriw arnawlı bir ulıwmalasqanlardıń bar ekenligi menen baylanıslı. Seziw, aqıl hám oyda sawlelendiriw biliwdiń zárúrli strukturalıq qisimlari bolsa -de, olar da haqıyqıy waqıyalıqtı biliw mashqalasın tolıq sheshiwmeydi. Biliw procesiniń eń joqarı basqıshında oylaw júzege keledi.
Janlı baqlaw hám oylaw mudami adamdıń ámeliy iskerligine tıykarlanıwı kerek. Adam tábiyaat jáne social jámiyet nizamlıqların ashıp, óz iskerliginde olardan paydalanıwǵa ıntıladı. Hár qanday teoriyalıq bilimdiń ma`nisi onıń ámeliyatqa qanshellilik xizmet etiwi menen belgilenedi. Teoriya ámeliy iskerlik mánisinen kelip shıǵıp tiykarlanadı hám de ámeliy iskerliginiń jaqsılaw jolǵa qoyılıwına xızmet etedi. Biraq, ámeliyat áyne waqıtta bilimdiń tuwrılıǵın tekseriw quralı ham bolıp tabıladı. Teoriyalıq ideya, pikir ámeliyatda tekserilgen hám ol arqalı tastıyıqlanǵandagina ol insan bilimleriniń zárúrli strukturalıq bólegine aylanadı.
Sonday eken, bizge bilim ámeliyattan sezim aqıl, oyda sawlelendiriw hám oylaw tiykarında payda bolıwı hám taǵı ámeliyatqa qaytıp barıwında kórinetuǵın boladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
