1-tema: Shet el bilimlendiriw sistemalarınıń ózgeshelikleri (2 saat lekciya) Jobası

1-tema: Shet el bilimlendiriw sistemalarınıń ózgeshelikleri (2 saat lekciya)
Jobası:
1. Qubla Koreyada bilimlendiriw sisteması
2. Franciyada bilimlendiriw sisteması
1. Qubla Koreyada bilimlendiriw sisteması
Qubla Koreyada “Bilimlendiriw haqqında”ǵı nızam 1948-jılda qabıl etilgen. Bilimlendiriw sistemasına tiykar etip batıs modeli alınǵan: 6 jıl –baslawısh mektep, 3 jıl -orta, taǵı 3 jıl-joqarı mektep; keyininen tórt jıllıq kolledj hám bakalavr dárejesi beriledi; saylanǵan pán taǵı 2 jıl tereń úyrenilgennen keyin magistr dárejesin alıw múmkin. Ilim doktorı bolıw ushın taǵı 3 jıl waqıt jumsaw kerek.
Mámlekette joqarı oqıw orınlarınıń jumısları jaqsı jolǵa qoyılǵan. Koreyada 104 joqarı oqıw ornı bar, olardıń 80 procenti jeke menshik bolıp tabıladı. Házir mámlekette joqarı oqıw orınlarında oqıwǵa qızıǵıwshılıq júdá joqarı. Hár jılı mekteplerdi pitkeriwshilerdiń 40 procenti oqıwǵa kiredi. Studentler sanı boyınsha Koreya dúnyada birinshi orında turadı. Lekin mektepke shekemgi bilimlendiriw mákemeleri jumısında mashqalalar bar. Talap mútajlikti qamtıp ala almay atır. Sol sebepli 1982-jılı mektepke shekemgi tárbiya haqqında nızam qabıl etildi. Bul jerde tárbiyaǵa balalar baqshasınan tiykar salıw kerekligin jaqsı túsinedi. Sol sebepli bul tarmaq keyingi jıllarda 60 procentke joqarıladı. Bunda diniy shólkemlerdiń úlesi úlken bolmaqta. Baslawısh mektep máselesine kelip (bul mektepke altı jasar balalar keledi) klass oqwıshılarınıń kópligin kóriwge boladı. Hár klasta 50 balaǵa shekem oqıydı. Sabaq júklemeleri de kóp. Biraq, oyınlar demalıw oqıw baǵdarlamasına kiritilgen. Sol sebepli demalıwǵa múmkinshilik jaratılǵan.
Baslawısh mektepte sabaq 40 minut dawam etedi. Orta mektepte bolsa sabaqlar 45 minut.
Joqarı mektepte sabaqtıń dawam etiw waqti 50 minut. Bunda eki zárúrli tárepke itibar qaratıw kerek. Joqarı mektepke, álbette, kiriw imtixanları tapsırıp kiredi. Oqıw tólemli.
Baslawısh mektepte 9 pán oqıtıladı. Koreys tilin úyreniwge bólek itibar beriledi. Bunnan basqa arifmetika, ayırım sociallıq pánler de oqıtıladı.
Orta mektepte pánler jáne 4 ke kóbeytirilgen. 7-klasstan baslap shet tiller uyretiledi. Mámlekette anglichan tiline itibar kúshli. Kópshilik bul tilde biymálel soylesa aladı. Shet tillerdi oqıtıwǵa háptesine 4-5 saat ajıratılǵan. Koreysler taǵı bir tildi - klassik Qıtay tilin májburiy túrde úyrenedi. 8-klasstan baslap Qitay tariyxı uyreniledi.
Kásipke baǵdarlawshı mektepler Koreyada 600 den ibarat. Bul mekteplerdiń 45 procenti bolajaq múlk iyelerin tayarlaydı, 23 procentinde texnikalıq kásip iyeleri jetisip shıǵadı. qalǵan mekteplerde teńizshilik, awıl xojalıq qánigelikleri tayarlanıladı. Bul mekteplerge kárxanalar qáwenderlik etedi. Bul ” Bilimlendiriw haqqında”ǵı nızam talaplarınan biri bolıp esaplanadı.
Koreyada da intalı balalarǵa itibar kúshli. Sońǵı jıllarda 5 sport, 6 ilimiy mektep ashılǵan. Dene tárbiyasınıń rawajlanıwına Seul olimpiadası úlken tásir kórsetken.
Koreyada mayıplarǵa kórsetilip atırǵan ǵamqorlıqlardı tez-tez kóriwge boladı. Mayıplıq arbası járdeminde háreketleniwshiler ushın jer astı liftleri bolıp, arnawlı úskenelengen tómen etip qurılǵan telefon-avtomatlardan mayıplar erkin túrde paydalanadı, rawajlanbay qalǵan balalar ushın arnawlı mektepler de bar. Bul mekteplerdiń kópshiligi jeke menshik yamasa diniy shólkemlerdiń qayırqomlıq qarjıları esabınan qurılǵan. Mámleket mekteplerinde diniy bilimler oqıtılmaydi. Lekin 3-klasstan baslap «Ádepnama» sıyaqlı arnawlı pán engizilgen. Bul pán 12-klasqa shekem oqıtılıp, háptesine 2 saat waqıt ajıratılǵan.
Bul pán óz ishine dindi qamtıp alǵan. Ol qatıp qalǵan bir zat retinde emes, qádiriyat retinde oqıtıladı. Bul pútkil tárbiya sisteması nátiyjesi bolıp tabıladı. Haj saparına arnawlı kiyimilerde barıwı, tariyxıy estelikler menen tanısıw, ruwxıy tariyxtı úyreniw mektep pániniń májburiy dawamı bolıp esaplanadı.
Mektepler ushın oqıtıwshı kadrlar tayarlaw máselesine de úlken itibar berilgen. Koreyadaǵı barlıq studentlerdiń 6,5 procenti bolajaq pedagoglardan ibarat. Mámlekette 11 oqıtıwshılar kolledjleri bar. Hár bir provinciya óz kolledjine iye. Baslawısh klaslarda oqıtıwshı bolıw ushın 2 jıl oqıw kerek. Pán oqıtıwshısı anaǵurlım kóbirek oqıydı.
Koreyada oqıtıwshınıń mıynet haqı 700 dollarǵa teń. Eger buǵan pedagogika joqarı oqıw orınlarına oqıwǵa kiriwdegi joqarı tańlawdı da qosatuǵın bolsaq, bul mámlekette oqıtıwshı kásibiniń húrmetiniń joqarı ekenliginen derek beredi.
Qubla Koreyada bilimlendiriwdiń abıraysı qanshelli joqarılıǵı mına mısaldan da kórsek boladı :
Salıqlar sistemasında bilimlendiriwge tiyisli salıq engizilgen: óndiriwshiler paydanıń belgili payızın bilimlendiriwge jiberedi. Mámleket byudjetiniń 24 procenti bilimlendiriwge jumsaladı. Mámleket prezidenti (ol xalıq bilimlendiriw mámleketlik keńesin basqaradi) ózi provintsiyalar bilimlendiriw basqarmaları (bizdegi xalıq bilimlendiriwi basqarmaları sıyaqlı) basshıların tayınlaydı. Bul da bul mámlekette bilimlendiriwge qanshama joqarı dárejede itibar qaratıwın kórsetip turıptı.