1-tema: Dintanıw pa’nine kirisiw joba

Din filosofiyası. Din sotsiologiyasi, Din psixologiyasi sıyaqlı tiykarg’ı teması “din” bolg’an Din filosofiyası, dindi filosofiyadan kelip shıqqan h’alda analiz kıladıBul izertlew tiykarında aqılıy h’a’m biyta’rep jol tutıladı. Bul ilim tu’ri, qandayda bir jaratıwshı ku’sh isenimge filosofiyalıq bir tiykar tabawg’a h’a’reket qıladı. Sol sebebli de din filosofiyası tarawında is alıp barıwshılardın’ maqseti dinnin’ h’aq yamasa jalg’an emesligi emes, din h’u’kimlerinin’ logik a’h’miyetin ashıp beriw esaplanadı. Bul maqset penen olar, en’ da’slep qudaydın’ barlıg’ı menen baylanıslı da’lillerdi sıng’a yamasa analizin qıladı, bul da’llerdin’ qanshellik tiykarlı h’a’m tiykarsız ekenligi ma’selesin ko’rip shıg’adı.
Din filosofiyasın basqa din ilimlerinen ajıratıp turıwshı ta’repi bul, ondag’ı h’ukim beriw,juwmaq jasaw qa’siyeti esaplanadı. Basqa din ilimleri, bah’a beriw, qatnasıq bildiriw metodına su’yengen h’alda diniy ma’selelerdi h’al kılsa; Din filosofiyası, olar jasag’an juwmaq h’a’m erisken na’tiyjelerden ken’ ko’lemde paydalanadı h’a’m bul na’tiyjeler sebebli bir qansha h’u’kimlerdi shıg’aradı. Ha’tte din filosofiyası, dindi maqset qılıp alg’an ilim tu’rleri kolg’a kirgizgen na’tiyjeler h’a’m bul na’tiyjelerge erisiw ushın olar qollang’an metodlar h’aqqında da h’u’kim shıg’arıwı mu’mkin.
Din filosofiyası, dinnin’ mazmunı, insannın’ diniy h’aqıyqatlar menen bolg’an baylanısın uyrenedi. Bul ilim tu’rinin’ etiborida bolg’an temalardın’ basında qudaydın’ barlıg’ı,sıpatları, jaratıwshılıg’ı, du’nyanın’ jaratılıwındag’ı maqset, qayta tiriliw, payg’ambarlıq h’a’m voh’iy sıyaqlı ken’ ko’lnemdegi metafizik xarakterge iye ma’seleler tiykarg’ı orındı iyeleydi. Bunnan tısqarı ilim-iyman, ilim-din, din-ma’deniyat, diniy ta’jiriybe, diniy sezimler sıyaqlılar da bul ilim tu’rinin’ tiykarlarına kiredi.
Din tariyxının’ joqarıda ma’lim qılg’anlar menen jaqınnan baylanısınan tısqarı, ol su’yenetug’ın bir kansha ilim tu’rleride barOlardın’ ishinde birinshilerden bolıp tariyx orın aladı. Tariyx maqan h’a’m zaman tayın kılg’an h’alda o’tmishtegi waqıya h’a’diyselerdi u’yreniwshi bir ilim tu’ri bolıyaı menen birge bizge o’tken h’a’m h’a’zirdegi dinlerdin’ tariyxıy qa’liplesiwi ta’repinen dinler tariyxına jaqınnan ko’mekshi boladı.
Diniy temalardın’ u’yreniliwi, ta’biy rawishte tilge baylanıslı. Demek, bir ta’repten dinler tariyxı su’yenetug’ın ilim tu’ri bolsa filologiya esaplanadı. Bunnan tısqarı morfologiya(Ra’wiyat h’a’m a’psanalar), Etnologiya, Arxeologiya, Ko’rkem o’ner, Folklor h’a’m sog’an uqsas bir qansha ilim tu’rleri bar, olardan dinler tariyxı izleniwlerde tikkeley paydalanadı.