1-tema. Akademiyalıq jazıw. Jazba hám awızeki stil hám onıǹ ózgeshelikleri. Ólshem túsinigi. Til stilleri Jobası

Maǵlıwmat xabar hújjetleri. Xızmet xatları
Maǵlıwmat xabar hújjetleri ádewir keń dúrkindi óz ishine aladı. Bunday topardaǵı hújjetlerge arza, túsinik xat, til xat, ómirbayan, minezleme, maǵlıwmatnama, daǵaza, isenim xat, usınıs, akt, protokol, málimleme, esabat sıyaqlı hújjetler kiredi.
Arza - mákeme yamasa lawazımlı shaxs atına qandayda bir iltimas, usınıs yaki shaǵım mazmunında jazılatuǵın rásmiy hújjet. Kólemi, stili hám túriniń qanday bolıwına qaramastan arza óziniń zárúrli bólimlerine iye hám usı izbe-izlik tiykarında dúziledi.
Arzanıǹ zárúrli bólimleri:
1. Arza jollanǵan mákeme yamasa lawazımlı shaxs atı.
2. Arza iyesiniń jasaytuǵın jeri, wazıypası, ismi, ákesiniń atı hám familiyası.
3. Hújjettiń atı. (Arza)
4. Tiykarǵı tekst (iltimas, usınıs, shaǵım).
5. Arzaǵa qoshımsha hújjetler atı (eger zárúr bolsa).
6. Arza iyesiniń qolı, ismi, ákesiniǹ atı, familiyası.
Ayırım halatlarda arzanıń zárúrli bólimleri barlıq arzalarda da birdey tákirarlanbaydı.
Arzalardıń ózgeshe mazmunda jazılǵan túrleri kóp. Xızmetkerler ózleri islep atırǵan mákemeniń baslıǵına jumıs jaǵdayların jaqsılaw, qosımsha dem alısın beriw, aqshalay járdem kórsetiw, basqa bólimge ótkeriw, napaqa belgilew, turmıs jaǵdayların jaqsılawǵa járdem etiw haqqında ótinish etip yamasa miynet ónimdarlıǵın arttırıw jolların kórsetip, usınıs túrinde jazılıwı múmkin.
Puqaralardıń jeke hám jámáát bolıp jazǵan arzalarınan basqa mákemeler tárepinen jazılatuǵın xızmet babındaǵı arzalarda boladı. Olardıń qatarına juwapkershilikke tartıw haqqındaǵı hám dawagerlik túrindegi arzalardı kirgiziw múmkin. Bunday arzalar, ádette, baspada arnawlı tayarlanǵan is qaǵazlarına jazıladı. Eger olar bunday arnawlı is qaǵazlarǵa jazılmay, ápiwayı qaǵazǵa jazılsa, onda olardıń shep jaǵına joqarıdan tórt múyeshli tańba (shtamp) basıladı.
Dawagerlik arzaları. Bul bir mákemeniń basqa bir ayıpker mákeme yaki juwapker lawazımdaǵı adamlardan dawagerlik jolı menen aqsha yaki qanday da bir mal-múlkti májbúriy túrde óndirip beriwdi sorap, sud mákemelerine yáki mámleketlik hákimiyatqa jazba túrdegi bildiriwi jazılǵan rásmiy hújjet. Dawager táreptiń jánjeldi erikli túrde sheshiwge qaratılǵan háreketleri iske aspay qalǵanda, yaǵnıy talap etiwshi táreptiń narazılıǵına qarsı tárep unamsız juwap berse yaki ulıwma juwap bermey qoyǵan jaǵdaylarda dawagerlik arzası jazıladı.
Dawagerlik arzalardıń zárúrli bólimleri ádettegi arzalarǵa qaraǵanda basqasharaq boladı:

1. 
   Arzanı jiberiwshiniń atı, hújjettiń dúzilgen waqtı hám qatar sanı kórsetilgen tórt múyeshli tańba (arzanıń shep tárepinde joqarıdan basıladı).
   
2. 
   Sud mákemesi yaki mámleketlik hákimiyattıń atı (qaǵazdıń yarımınan baslap, oń tárepine jazıladı).
   
3. 
   Dawagerdiń tolıq atı hám mákán jayı (ekinshi bólimniń astına jazıladı).
   
4. 
   Juwapker táreptiń tolıq atı hám mákán jayı (úshinshi bólimniń astına jazıladı).
   
5. 
   Dawanıń summası (bul bólim tórtinshi bólimniń sońǵı qatarları astında teń hám bir sızıqta bolıwı jáne astı sızılıp, ayrımlanıp kórsetiliwi zárúr).
   
6. 
   Hújjettiń atı (Dawagerlik arzası).
   
7. 
   Dawagerlik arzasınıń teksti (bunda jánjeldiń tiykarǵı mazmunı, dawagerdiń jánjeldi erikli ráwishte sheshiw jolındaǵı shara hám ilajları, onıń nátiyjeleri, dawagerdiń juwapkerge qoyǵan talapları, olardıń haqıyqıylıǵın kórsetiwshi dáliller ashıq hám anıq keltiriledi).
   
8. 
   Qosımshalar (buǵan dawagerdiń talapların tiykarınan dálillewshi barlıq hújjetler kiredi).
   

Dawagerlik arzaları geypera puqaralar tárepinen de jazıladı hám kóbinese sud mákemelerine jollanıladı. Olardıń xızmet babındaǵı arzalardan ayırması tek tórt múyeshli móri bolmaydı. Bunday arzalardıń mazmunı aliment óndiriw, mal-múlkti bólisiw, balanı qaytarıp alıw, turaq jaydan kóshiriw, qarızdı óndiriw, qosımsha islegeni ushın haqı tólewdi soranıw hám basqa da ótinish tileklerden ibarat bolıwı múmkin.