1. So‘zning morfologik strukturasi. Morfemika


So‘z turkumlarining tasnifi va ular to‘



Download 59,22 Kb.
bet4/11
Sana20.02.2022
Hajmi59,22 Kb.
#460561
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
1- Амалий машғулот (1)

3.So‘z turkumlarining tasnifi va ular to‘ғrisidagi nazariyalar. So‘z turkumlari nazariyasining ikkinchi printsipi so‘zlarni turkumlarga ajratish printsipidir. Bu ham birinchi printsipga asoslanadi. So‘z turkumlari dastlab ikki katta guruhga bo‘linadi: mustaqil so‘zlar va yordamchi so‘zlar.
Mustaqil so‘zlar ma`lum tushuncha ifoda qilib, biror predmet, belgi, harakat nomini ataydi, gapda biror gap bo‘lagi bo‘lib keladi. YOrdamchi so‘zlar tushuncha ifoda etmaydi, ular faqat grammatik ma`no ifoda qilib, gapda so‘zning o‘zaro munosabatini o‘rganishga xizmat qiladi. Bularning ba`zilari so‘zlarning analitik formasini hosil qiladi. (mas., uyga qadar, ukam uchun, aytib ko‘r).
Mustaqil so‘zlar ichida olmoshlar bir qancha xususiyati bilan farq qiladi.Ular narsa va predmetlarni bevosita atamay, bilvosita anglatadi. Ularni odatda faqat vazifasiga qarab turkumlaydi.
So‘zlarni turkumlarga ajratishda eng avvalo so‘z - nomlar ko‘zda tutiladi. Ot va fe`l asosiy so‘z turkumlaridir.
Ot semantik jihatdan predmetlik tushunchasini ifoda qiladi. Morfologik jihatdan egalik, kelishik, son kategoriyalariga, kichraytirish, erkalash, hurmat kabi formalarga ega. Sintaktik jihatdan gapda ega, kesim va ikkinchi darajali bo‘lak bo‘lib kela oladi. So‘z yasalishi jihatdan turli tip va modellarga ega. Fe`l semantik belgisiga ko‘ra ish-harakat va holatni ifoda qiladi. Morfologik jihatdan zamon, nisbat, bo‘lishli-bo‘lishsizlik, shaxs-son kabi grammatik kategoriyalarga ega. Sintaktik jihatdan fe`l - kesim uchun eng mos turkum. So‘z yasalishiga ko‘ra turli so‘z yasalish tiplari va modellari mavjud.
So‘z-nomlarga sifat, son, ravishlar ham kiradi. Bular semantik, morfologik, sintaktik so‘z yasalish belgilariga ko‘ra o‘zaro farq qiladi.
YOrdamchi so‘zlarga ko‘makchi, predlog, boғlovchi, artikllar kiradi. Bulardan tashqari modal va taqlid so‘zlar ham ajratiladi.
Mustaqil so‘zlar: ot, sifat, son, olmosh, fe`l, ravish; yordamchi so‘zlar: ko‘makchi, predlog, boғlovchi, artekl’ kabilar.
Turli tillarda so‘z turkumlarining mavjudligi ularning universal ekanligidan dalolat beradi.
So‘z turkumlari turli tillarda umumiylikdan tashqari, har bir tilda o‘ziga xos grammatik formalarga ega bo‘ladi.

10-ma`ruza: TILNING SINTAKTIK

XUSUSIYATLARI
R e j a:
1. Sintaksisning predmeti.
2. Sintaktik munosabatlarning turlari.
3. So‘z birikmasi va gap.
5. Gapning aktual bo‘linishlari.
6. Paradigma va sintagma.

Tayanch iboralar: nutqning sintaktik strukturasi, gap bo‘laklari, sintaktik munosabat, so‘z birikmasi, logik-grammatik munosabat, predikativ nopredikativ boғlanish, gapning struktural asosi, gap komponentlari, teng boғlanish, ergash boғlanish, tobelanish, moslashuv, boshqaruv, bitishuv, inkorporatsiya, inkorporativ kompleks, affiks, suffiks, prefiks, so‘z tartibi, hokimlik va tobelik, turғun birikma, so‘z birikmalari:otli, fe`lli, ravishli, sifatli, fuziya hodisasi, artikl’, abstrakt ma`no, sintaktik vazifa, sintaktik birlik, gapning kommunikativ mohiyati, gapning konstruktiv-grammatik belgilari,sub`ekt, predikat, boғlama, so‘zlar boғlamasi, gaplar: darak, so‘roq, buyruq, emotsional va noemotsional gaplar, bo‘lishli va bo‘lishsiz, ikki sostavli (tarkibli) va bir sostavli, yiғiq va yoyiq, to‘liq va to‘liqsiz gaplar, paradigma, gapning aktual bo‘linishi, gapning formal bo‘linishi, fikrning ifoda asosi, tinish belgilar.

Download 59,22 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish