1 sintaksis (SO’z birikmasi)

 
QUYIDAGI TAHLILGA E’TIBOR BERING VA O’RGANING 
Ahmadjon aka o’z hayotida esda qoladigan hech nima ko’rmadi. (O’. H.) 

---

 
10 
Gapda 4 ta so’z birikmasi mavjud: 
h
ech nima ko’rmadi, esda qoladigan hech nima, hayotida ko’rmadi, o’z 
hayotida. 
 
1). 
Hech nima ko’rmadi 
– 
boshqaruv, hokim so’z - 
ko’rmadi
, tobe so’z – 
hech nima
, belgisiz tushum kelishigi 
vositasida birikkan, olmosh+fe’l, to’ldiruvchili birikma, fe’lli so’z birikmasi;
2). 
Esda qoladigan hech nima 
– bitishuv, hokim so’z – 
hech nima
, tobe so’z – 
esda qoladigan
, ohang va ma’no 
vositasida birikkan, qo’shma fe’l+olmosh, aniqlovchili birikma, otli so’z birikmasi;
3). 
Hayotida ko’rmadi 
– boshqaruv, hokim so’z – 
ko’rmadi, 
tobe so’z – 
hayotida
, o’rin-payt kelishigi vositasida 
birikkan, ot+fe’l, to’ldiruvchili birikma, fe’lli so’z birikmasi;
4). 
O’z hayotida
 
– moslashuv, hokim so’z – 
hayotida
, tobe so’z – 
o’z
, belgisiz qaratqich va egalik qo’shimchasi 
yordamida birikkan, olmosh+ot, aniqlovchili birikma, otli so’z birikmasi. Demak, yuqoridagi gapda 4ta so’z 
birikmasi va 5ta tobe bog’lanish bor, chunki gapda ega va kesim ishtirok etgan, ularning bog’lanishi tobe 
bog’lanishga kiradi. Ammo so’z birikmasi sifatida olinmaydi. Bundan tashqari, gapda faqat tobe so’z vazifasida 
kelgan 3ta so’z bor: esda qoladigan(
hech nimaga 
nisbatan), o’z(
hayotida
ga nisbatan), Ahmadjon aka(
ko’rmadi
ga 
nisbatan); ham tobe ham hokim so’z sifatida keladigan 2ta so’z bor: hech nima(
ko’rmadi
ga nisbatan tobe,
esda 
qoladigan
ga nisbatan hokim), hayotida(
ko’rmadi
ga nisbatan tobe, 
o’z
ga nisbatan hokim). Shuningdek, gapdagi 
so’z birikmalari 
boshqaruv, moslashuv va bitishuv 
usullari orqali bog’langan; tobe bog’lanishning ham barcha
turlari mavjud, agar tobe bog’lanish turi so’ralsa, ega va kesim moslashuvi ham olinadi.