1-seminar. Mavzu: kirish. Qadimgi dunyoda harbiy san’at taraqqiyotining umumiy xususiyatlari

Mustahkamlangan lager. Yunonlarda zarur holatlardagina dala layegrlari tashkil etilgan boʻlsa, Rim uchun bunday lagerlar odatiy hol edi. Handaq va qoziqdevor bilan oʻralmagan joylardan tashqariga Rim lashkarboshisi oʻz qoʻshinlarini joylashtirmagan. Legrlar oldindan ishlab chiqilgan plan asosida tiklangan. Har bir jangovar birlikka ma’lum bir hudud ajratib berilgan va kutilmaganda zarbaga uchragudek boʻlsa qanday harakatlanish kerakligi aytilgan.
Rim harbiy-dengiz floti va uning taktikasi. Puni urushlari davriag kelib Rim floti kuchaya boshladi. 1 – Puni urushida (mil.avv.264-241) Rimning 300 ta penteri (besh qator veselli kema) va triyerlari boʻlgan. Karfagen kamayelariga qaragnada Rim kemalari nisbatan ogʻir va kam harakatchan boʻlgan, lekin bu kamchilikni kemalarni qurollantirish orqali nchishga harakat qilishgan. Tarandan tashqari abordaj uchun maxsus oʻtuvchi koʻprikchalar yasaganlar va ular “qargʻalar” deb yetelgan. Undan tashqari dushmanga zarba berish uchun tosh va oʻq otuvchi irgʻituvchi qurollarni ham kemalarga joylashtirgan. Eshkakchi-qullar, paruslarni boshqaruvchi matroslar va abordaj jangi uchun moʻljallangan harbiylar otryadi kema ekipajini tashkil qilgan.
Jangga kemalar bir safga tizilgan holatda kirgan. Ba’zan ikkitalik frontdan ham foydalanilgan. Mil.avv. 256-yilda Enk burnidagi jangga rim floti ponasimon shaklda kirgan boʻlib, ikki bosh otryad pona shaklida saflangan va ikki otryad ikki frontni tashkil qilgan. Bu holatda taxlanish dashman flotining markaziga qattiq zarba berish va uni qismlarga parchalab tashlash imkoniyatini bergan. Bu holatda taxlanish shuningdek taran zarbasidan saqlanish imkoniyatini bergan.
Rimda yollanma armiyaning paydo boʻlishi. Lashkarboshi Mariy nomi bilan Rim armiyasidagi harbiy islohotlar bogʻlanadi. 107-yilda konsullik lavozimiga kelgan Gay Mariy bir paytning oʻzida qoʻshin qoʻmondoniga aylandi. Shu paytda Numidiya bilan urush ketayotganligi uchun ham u darhol armiyani qayta tashkil etishga kirishdi.
U mavjud boʻlib kelayotgan mulkiy asosda armiya qismlarni tarkib topdirishdan voz kechdi, ya’ni u harbiy majbriyatdan askarlarni yollashga, fuqarolik koʻngilli qoʻshindan yollanma qoʻshinga oʻtdi. Qashshoq tabaqa vakillari va erkinlikka chiqarilganlar armiyaga yollana boshladi. Endi har bir askar davlat hisobidan ta’minlangan, qurol va kiyim-bosh (ekipirovka) olgan. Armiyada belgilangan davr xizmat qilgach (16 yil) askar mukofot tarzida kesim yer boʻlagi olgan. Agar armiya safida askar 16 yil ixzmat qilib, yana ramiya safiga yollanadigan boʻlsa u holda bunday askarlar katta imtiyozlarga ega boʻlishgan va evokatlar deb atalgan.
Lekin armiyaga yollanish Gay Mariy konsullikka kelguncha ham mavjud boʻlgan. 2-Puni urushlari davrida yollanma qoʻshin safiga olish kuzatilgan. Lekin yollanma qoʻshinni xizmatga olish Mariy tomonidan rasmiylashtirildi.
Rimda yollanma armiyaning atshkil etilishi ijtimoiy-iqtisodiy oʻzgarishlar bilan ham bogʻlidir. Avvalo ilgarigi quldorlar katta-katta latifundiya egalariga aylangach utrli xil vajlar bilan armiya safidan qolish harakatlari kuchayib ketdi. Undan tashqari yrik latifundiyalarning shakllanishi rim dehqonlarining xonavayronlashuviga va lyumpen-proletarlar sonining koʻpayishiga olib keldi. qashshoqlashgan aholi sonining keskin koʻpayib ketishi chiki qarama-qarshilikni kuchaytirib yubordi. Undan tashqari keng miqyosdagi harbiy bochqinchilik yurishlari armiya safiga koʻnglli ravishda xizmatga kelgan rimliklarning uzoq vaqt davomida oʻz xoʻjaliklaridan uzoqda qolib ketishiga olib kelgan boʻlsa, mustamlaka hududlarning kengayishi doimiy ravishda qoʻshin sonini oshirib borishni taqozo etgan. Shunda koʻngilli ravishda askarlikni kasb ishiga aylantiruvchi shaxslarga boʻlgan ehtiiyoj oshib ketdi.