1-semestr 1-lаborаtoriya ishi mavzu: Farmatsevtik injiniring fanidan fizik kattaliklar va ularni o’lchash. Maqsad

18-LАBORАTORIYA ISHI

Mavzu: Kristallizatorning hisobi.

Maqsad: Kristallanish statikasi va kinetikasi, kristallanish usullari bilan tanishish.

Nazariy qism.

Kristallanish. Umumiy tushunchalar.

Eritmalardan erigan qattiq komponentlarni kristall holda ajratib olish kristallanish jarayoni deb nomlanadi.

Kristallanishga teskari jarayon eritish jarayoni deb nomlanadi.

Kristall deganda har xil shakldagi, tekis qirralar bilan cheklangan bir jinsli qattiq moddalar tushuniladi.

Kristallanish qattiq moddalarni toza holda olishning asosiy usuli, chunki kristallanish jarayonida har doim shunday sharoit yaratish mumkinki, keraksiz moddalar eritmada qolib, faqat toza modda kristallanadi.

Kristallanish jarayoni kimyo, neft kimyosi, metallurgiya, meditsina, farmasevtika, oziq – ovqat va boshqa sanoatlarda keng miqyosda qo’llaniladi. Kristallanish jarayonini o’tkazishdan maqsad: eritmalardan kristallik fazani ajratish, bir va ko’p bosqichli kristallash usullarida aralashmalarni ajratish; moddalarni aralashmalardan o’ta tozalash; monokristallar yetishtirish.

Kristallanish jarayonida turli o’lchamli kristallar, ya’ni sochiluvchan mahsulot olinadi.

Har doim modda kristallarining o’ziga xos geometrik shakllari bor. Hammasi bo’lib 32 xil kristallar simmetriya o’qlar soni mavjud va ular 7 ta kristallografik guruhga ajratilgan: kubik, trigonal, tetragonal, geksagonal, rombik, monoklin, triklin.

Bir kimyoviy modda bir necha xil kristallar hosil qilishi polimorfizm deb yuritiladi.

O’z tarkibida suv molekulalarini turgan kristall kristallogidratlar deyiladi.

Kristallanish jarayoni ro’y berishi uchun boshlang’ich eritma o’ta to’yingan holatda bo’lishi kerak. Agar, eritmadagi erigan modda konsentratsiyasi uning eruvchanligidan yuqori bo’lsa, bunday eritmalar o’ta to’yingan deb nomlanadi. Lekin, o’ta to’yingan eritmalar noturg’un sistema bo’lgani uchun, undan erigan moddaning ortiqcha miqdori ajralib chiqadi, ya’ni kristallanish jarayoni sodir bo’ladi. Kristallar ajralib chiqishi to’xtagandan keyin to’yingan eritma qoladi

Sanoat texnologik jarayoni 3 bosqichdan iborat: 1) kristallanish; 2) kristallarni eritmalardan ajratish; 3) kristallarni yuvish va quritish.