1. Respublikamiz alimlarinin’ o’simlikler immuniteti pa’ni rawajlaniwina qosqan u’lesi

2. Passiv immunitet faktorlarinin’ immunitetegi a’himyeti
Passiv immunitette o’simlikler og’an kirip kelgen patogenge pariqsiz qatnasiqta boladi. Keselikke shidamli sortlarin o’simliklerde shidamliliq qa’siyeti 2-3 saattan keyin payda bolip uzaq waqit dawaminda saqlanadi.
Passiv immunitet qa’siyetleri o’simlik ag’zslarna anatomo – morfologik du’zilisi , kletka shiresinin’ qurami, o’simliklerdin’ fiziologik qa’siyetleri ha’m o’simliktegi ayrim zatlar sebep boladi. Organik kislotalar kletka shiresi quramindag’i vadarod ionlarina baylanisli ra’wishte payda bolstug’in rN mug’dari zamariqlar ferment qa’siyetke ta’sir ko’rsetedi
Kletkanin’ osmotikaliq basimi ha’m o’tkiziwshen’lik qa’siyeti. Parazit zamarriqlar kletkasinin’ osmotik basimi ku’shi o’simlik kletkag’a qarag’anda joqari boldai. Na’tiyjedi onin’ o’simlik ishine kirip keliwin tezletedi. Keselikke shidamli sortlarinin’ kletkadag’I basim mug’dari shidamsiz sortqa qarag’anda joqari boladi.Ma’selen; zamarriqlar kletkasinin’ basim ku’shi 44 atm, o’simliktegi basim ku’shi 22 atm g’a ten’. Kletkanin’ turgor yaki plazmoliz jag’dayida zamarriqtin’ kirip keliwinde a’himyetli rol oynaydi. Izertlewlerdin’ ko’rsetiwinshe ko’pshilik keselliklerdin’ ken’ tarqaliw o’simlik kletkasinin’ plazmoliz jag’dayida ko’p ushiraydi.
Fiziologik aktiv zatlar. Ayrim o’simlikler o’miri dawaminda ko’plegen biologik aktiv zatlardi vitaminlerdi sintez qiladi. Olar o’ simlik kletkasinda patogen mikroorganizimler rawajlaniwina tosqinliq qiladi. O’simlik kletkadinda payda bolg’an alkaloidlar, glikozidler, efir maylar, zamarriqlar rawajlaniwinakeri ta’sir ko’rsetedi. Fitoncidler payda qiliwshi o’simikler jasaw ushin gu’res procesinde patogen mikroorgnizimlerge qarag’anda shidamliliqti ko’rsetedi. O’simliklerdegi aktiv immunitettin’ kelip shig’iwina sezgirlik, qorg’aw nekrozlardin’ payda boliwi , fitoaleksinlerdin’payda boliwi , ferment qa’siyetlerdin’ ku’sheyiwi, fogacitozdin’ ju’zege keliwi ko’zde tutilg’an. Seziwshen’lik sebepli o’simlikke kirip kelgen patogen onin’ o’li kletkaleri tarepinen gu’resip alinadi. O’simliklerdin’ bunfay qa’siyeti fakultativ saprotroflar ha’m parazitlerge qarsi jaqsi na’tiyje beredi. Sebebi bunday parazitler tiri kletkada rawajlaniwg’a maslasqan boladi. O’simlik toqimalarinda payda bolg’an nekrozlar kletkani joq qiladi ha’m fakultativ parazitler o’li kletkada saprofitler formasinda jasawin dawam etteredi.
Ferment qa’siyetlerinin’ ku’sheyiwi. Zat almasiw procesinde o’zgerisler kelip shig’iwi shidamsiz sortlarda infekciyanin’ ko’beyiwine, shidamli sortlarda infekciyanin’ kemeyiwine sebep boladi. Kesellengen o’simliklerde dem aliw intensivligi ha’m fermentler iskerligi artadi bul peoces o’simliklerde akademik A.N. Bax ta’repinen u’yrenilgen. Kesellengen o’simliklerde dem aliw procesinin’ , ferment iskerligi ko’beyiwi na’tiyjesinde zamarriqlardin’ gidrolitik fermentler mug’dari kemeyiwine alip keledi ha’m payda bolg’an toksinlerdi bo’lekleydi. Bunday jag’day antifermentler ha’m antitoksin jag’dayi dep atalip ol a’sirese fakultativ fitoparazitler nekrotroflarda aniq boladi. Maselen kapustada tamir shiriwin keltirip shig’ariwshi botritus zamarig’ida antitoksin lar payda boliwi ku’shli boladi. Solay etip o’simlik kletkasi quramina kirgen zatlardi bo’leklewshi fermentler ta’sirinde zamarriqtin’ toksinlari ha’m fermentleri ziyansiz da’rejede gi zatlarg’a deyin bo’leklenedi. O’simliklerdin’ shidamliliq da’rejesi fermentleri procesi aktivliginin’ to’menlewi yaki toxtatiwi menen baylanisli.
O’ simlik kletkasi quramin bo’leklewshi fermentler ziyanlang’an jerlerin tiklewde a’himyetli rol oynaydi. Bul proces ziyanlang’an jerlerden kirip keliwshi mexnikaliq peridermanin’ payda boliwina alip keledi. Maselen; F.solani zamarigi kirip kelgen jerlerde peridermanin’ payda boliwi onnan antibiotik zatlardin’ sintez qiliniwi zamaiqlardin’ kirip keliwine tosiq xizmet qiladi.