1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

144.  Ko’rish analizatori, uning tuzilishi va vazifalari. 

Ko’rish analizatori, uning tuzilishi va vazifalari. Ko’ruv a’zosi-ko’z, ko’z soqqasi va uning yog’rdamchi apparatlaridan tashkil topgan. Ko’z 

soqqasi shar shaklida bo’lib, ko’z kosasida joylashgan. Ko’z soqqasi uchta parda bilan qoplangan. Tashqi tomondan oqsil parda yog’ki sklera 

joylashadi. Sklera zich biriktiruvchi to’qimadan tuzilgan bo’lib, ko’z soqqasining oldingi tomonida tiniq shox pardani hosil qiladi. Sklera 

ostidagi  o’rta  parda-tomirli  pardada  qon  tomirlari  juda  ko’p.  Tomirli  parda  uch  qismga:  asl  tomirli  parda,  kipriksimon  tana  va 

rangdor(kamalak  yog’y)  pardaga  bo’linadi.  Tomirli  pardaning  oldingi  qismini  rangdor  parda  hosil  qiladi.  Bu  pardada  pigmentlar  ko’p. 

Pigment miqdoriga qarab ko’zning rangi har xil bo’ladi. Shunga ko’ra ko’z qora yog’ki jigarrang, och yashil, ko’k yog’ki kulrang bo’ladi. 

Rangdor pardada pigment bo’lmasa, ko’z qizil bo’ladi(albinoslar). Rangdor pardaning o’rtasidagi teshik ko’z qorachii atrofida qorachiqni 

toraytiruvchi xalqasimon mushaklar va uni kengaytiruvchi radial mushaklar joylashgan. Mushaklar qisqarganda qorachiq diametri o’zgaradi. 

Rangdor pardaning orqasida yasmiq shaklidagi tiniq, ikki tomoni qavariq linza – gavhar joylashgan. U tiniq, yupqa kapsula bilan o’ralgan; 

bu  kapsula  maxsus  boylamlar  yog’rdamida  kipriksimon  tanaga  birikkan.  Kipriksimon  tan  tarkibidagi  mushaklar  qisqarishi  natijasida 

gavharning egriligi o’zgaradi. Shox parda bilan rangdori parda o’rtasida va rangdor prada bilan gavhar o’rtasida bo’shliq bo’ladi. Birinchi 

bo’shliq ko’zning oldingi kamerasi,  ikkinchisi orqadagi kamerasi deyiladi.  Ko’z kameralarida  oz miqdorda o’ziga xos suyuqlik  bor. Bu 

suyuqlik suvsimon namlik deb ataladi. Ko’zning ichki tomonida joylashgan to’r parda ancha murakkabroq tuzilgan. To’r pardada yog’rulik 

va ranglarni sezuvchi tayog’qchalar va kolbachalar deb atalgan hujayralar juda ko’p. To’r pardada kolbachalarning juda ko’p joyi sariq do 

deyiladi(narsalarni eng yaxshi ko’radigan joyi). Ko’rish nervi kiradigan joyda hech qanday nerv hujayralari yo’q, shu sababli u ko’r do deb 

ataladi.  Ko’z  soqqasi  bo’shlii  tiniq,  jelesimon  modda-shishasimon  tana  bilan  to’la  bo’ladi.  Ko’zning  yog’rdamchi  apparatlariga  qosh, 

kipriklar, ko’z qovoqlari, ko’z yoshi va ko’z soqqasini harakatlantiruvchi mushaklar kiradi. Qosh ko’zni suv va ter tushishidan, kipriklar esa 

chang kirishidan himoya qiladi. Ko’z qovoqlari reflektor yog’’l bilan yumilish xususiyatiga ega. Qovoqlar yumilib, ko’zni yog’rulikdan va 

boshqa zararli ta’sirlardan saqlaydi. Ko’z yoshi yosh bezlarida ishlab chiqariladi. Yosh bezlari ko’z kosasining tashqi-yuqori burchagida 

joylashgan. Ko’z yoshi ko’zning oldingi qismini namlaydi va shox pardani qurib qolishdan saqlaydi. Yosh suyuqligi yosh kanalchalari orqali 

ko’z yoshi xaltalariga to’planadi. Xaltalardan yosh burun bo’shliiga o’tadi. Ko’z yoshi ko’zga tushgan zarralarni chiqarib tashlashda katta 

rol o’ynaydi. Butsndan tashqari ko’z yoshi tarkibida mikroblarni o’ldiradigan moddalar bor. Ba’zi odamlar narsalar rangini ajrata olmaydi. 

Bu kasallik daltonizm deb ataladi. Agar organizmga yetarli miqdorda vitamin A kirib turmasa, odam kechqurun ko’rmaydigan bo’lib qoladi, 

bunday holat shapko’rlik deb ataladi.