1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

 

146.  Teri va uning vazifalari. 

Teri  va  uning  vazifalari.  Teri  qoplovchi  a’zolardan  biri  bo’lib,  organizmni  mexanik  ta’sirlardan,  infeksiyalardan  himoya  qiladi(himoya 

vazifasi);  moddalar  almashinuvi  mahsulotlari,  tuzlar  va  suvni  organizmdan  chiqarishga  yog’rdam  beradi(chiqarish  vazifasi).  Teri  orqali 

organizmdagi issiqlik tashqi muhitga chiqarib turiladi(issiqlikni boshqfarish vazifasi). Bundan tashqari teri sezgi(tuyu) a’zosi hamdir. Teri 

asosan  ikki  qavatdan:  sirtqi-epidermis  va  chin  teri-dermadan  iborat.  Epidermis  shox  modda  bilan  to’yingan  ko’p  qavatli  epiteliy 

hujayralaridan, chin teri esa elastik va kollagen tolalariga boy zich biriktiruvchi to’qimadan tuzilgan. Chin teri o’z navbatida so’richli qavat 

va to’r qavatga bo’linadi. Teri osti qavatida yog’ to’plangani uchun, u teri osti yog’ qavati deb ataladi. Katta yoshdagi odamlarda terining 

umumiy yuzasi 1,5 m2 ga teng. Terida ter va yog’ bezlari joylashgan. Ter bezlari ba’zi joylarda, masalan, yuzda, qo’l va oyog’q kaftlarida, 

qo’ltiqda ko’proq; boldir, son va orqada esa kamroq. Ter tarkibida 98% suv, mochevina, ammiak, siydik kislotasi va osh tuzi(0,3-0,6%) 

bo’ladi. Ter miqdori tashqi muhitning issiq-sovuqligiga, jismoniy ish turiga va odamning yoshiga qarab o’zgaradi. Katta yoshdagi odmlar 

o’rta hisobda 500-600 ml ter chiqaradi. Ter chiqarish refleks yo’li bilan nerv sistemasi tomonidan boshqariladi. Yog’ bezlari soch xaltachasi 

atrofida  joylashadi.  Qo’l va  oyog’q kaftidan tashqari badanning hamma  joyida  yog’ bezlari bor. Ulardan bir kunda  20 g ga  yaqin yog’ 

ishlanib,  soch  xaltachasiga  chiqadi,  soch  va  terini  moylab  qurib  qolishdan  saqlaydi.  Tuklar  terining  hamma  qismida  bor(qo’l  va  oyog’q 

kaftidan tashqari). Tana va qo’l-oyog’qlardagi tuklar mayin va ingichka. Sochning teri yuzasidagi qismi soch o’zagi, teri ichidagi qismi esa 

soch ildizi deb ataladi. Soch ildizi uchida soch piyog’zchasi bor, uning hisobiga soch o’sadi. Soch ildizi soch xaltachasi bilan o’ralgan. Soch 

xaltachasiga yog’ bezlarining yo’li ochiladi. Yog’ sochlarni yumshatib, sinishdan saqlaydi. Tirnoqlar ham sochlarga o’xshab, muguzlangan 

epidermis hujayralaridan hosil bo’lgan. Ular qattiq shox plastinkalar bo’lib, oxirgi falangalarning tashqi tomonida joylashadi. Tirnoqlar ildizi 

teri bilan birikib ketgan. Bu ildiz yog’nilagi terida juda ko’p qon tomirlari va nerv uchlari bor.