1-reja. Pul tushunchasi va uning funktsiyalari. Pul agregatlari

YUZ= -2,5[ u -u*]
Bu erda: u* – ishsizlikning tabiiy darajasi;
u – ishsizlikning haqiqiy darajasi.
YAMM uzilishini ifodalaydigan formula bilan Ouken qonunini formulasini umumlashtirib quyidagi formulani olamiz:
Yh – Yp
------------- 100 = - β [ u -u*]
Yp
Ouken qonuni izohlagan miqdoriy bog’liqlikning teskari jihatiga e`tibor qaratamiz. Iqtisodiy tadqiqotlar shuni ko`rsatadiki YAIMning 2-3 foizga o`sishi davriy ishsizlik darajasini 1 foizga qisqarishini keltirib chiqarmas ekan. YA`ni dastlabki 1 foizlik iqtisodiy o`sish fan-texnika taraqqiyoti natijasida resurslardan foydalanish samaradorligi hisobiga erishilishi mumkin, shuningdek bu paytda aholi sonining ko`payishi ham ishsizlik soninining pasaymasligiga sabab bo`ladi. Dastlabki 2-3 foizdan yuqori bo`lgan har 2-3 foiz iqtisodiy o`sish esa davriy ishsizlikni 1 foizga qisqarishini keltirib chiqaradi. Demak 1 foizlik davriy ishsizlikni tugatish uchun yillik 4-6 foizlik iqtisodiy o`sish ta`minlanishi kerak. 
Ishsizlikning quyidagi turlari mavjud: Friktsion ishsizlik. Unga ish qidirayotgan yoki yaqin vaqtlar ichida ish bilan ta`minlanishni kutayotgan ishchi kuchi kiradi. Ishsizlikning bu turi asosan ish yoki turar joylarni o`zgartirish, o`quv yurtlarini tugatish va shuningdek, boshqa sabablardan kelib chiqadi. U doimo mavjud bo`lib, ma`lum bir darajada kerakli hisoblanadi.
Tarkibiy ishsizlik.Tarkibiy ishsizlar guruhiga ishlab chiqarish strukturasining o`zgarishi natijasida ishchi kuchiga talab tarkibining o`zgarishi natijasida ishsiz qolganlar kiradi. Unga asosan malakalarini o`zgartirishi va oshirishi, ma`lumot olishi, yangi kasb egallashi lozim bo`lganish sizlar guruhlari kiradi. Friktsion ishsizlik bilan tarkibiy ishsizlikning asosiy farqi shundaki, birinchisida, ma`lum malaka va tajriba mavjud bo`ladi va undan foydalanib, ish joylarini tezroq topib olishadi, ikkinchisida esa, ishchi kuchi darhol va tezroq ish joylarini topa olmaydi.
Davriy ishsizlik asosan ishlab chiqarishning pasayishi natijasida ishchi kuchiga bo`lgan talabning kamayishidan paydo bo`ladi. Davriy pasayish tovar va xizmatlarga bo`lgan yalpi talabning kamayishini, shunga muvofiq, yalpi talabning kamayishini, va oqibatda aholining ish bilan bandligi qisqarishi va ishsizlikning o`sishini bildiradi.
Har qanday bozorda vaziyat talab va taklif o`rtasidagi nisbatga bog’liq bo`lib, ular hajmlarining o`zgarishi baholarning o`zgarishini keltirib chiqaradi. Baholarning o`zgarishi esa talab va taklif hajmlariga ta`sir ko`rsatadi. Bunday o`zaro bog’liqlik umumlashtirilgan holda ko`rib chiqiladigan milliy bozo
rga ham ta`luqlidir. YAlpi talab – uy xo`jaliklari, korxonalar, hukumat va chet ellik xaridorlarning baholarning ma`lum darajasida iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan yakuniy tovarlar va xizmatlarning umumiy hajmiga bo`lgan talabidir.
YOki boshqacha qilib aytganda yalpi talab iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan yakuniy tovarlar va xizmatlarni sotib olishga qilingan umumiy harajatlar yig’indisidir. Formula ko`rinishida yalpi talabni quyidagicha tasvirlash mumkin: