|
Asosiy fondlardan foydalanish samaradorligining
qiymat ko’rsatkichlari: fond qaytimi va fond sig`imidir.
Fond qaytimini qishloq xo’jaligida ishlatilgan asosiy
fondlarning o’rtacha yillik summasiga qishloq
xo’jaligida bir yilda ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot
qaytimini taqsimlash natijasida aniqlash mumkin.
• AFk= YaMk/ XAFk
• Bunda: Afk - fond qaytimi (so’m);
• YaMk - yalpi mahsulot qiymati (so’m);
• XAFk - asosiy fondlarning yillik o’rtacha qiymati (so’m).
• Fondlar qaytimini bir so’mlik asosiy fond evaziga
ma'lum muddatda olingan yalpi daromad va sof foyda
ko’rsatkichlari yordamida ham aniqlash mumkin. Ular
yalpi daromad, sof foyda summasini asosiy
fondlarning yillik o’rtacha qiymatiga taqsimlash
natijasida aniqlanadi. Fondlar qaytimini bir so’mlik asosiy fond evaziga ma'lum
muddatda olingan yalpi daromad va sof foyda
ko’rsatkichlari yordamida ham aniqlash mumkin. Ular
yalpi daromad, sof foyda summasini asosiy fondlarning
yillik o’rtacha qiymatiga taqsimlash natijasida aniqlanadi.
Bunda quyidagi formulalardan foydalanish mumkin:
• YaDFk =
• Bunda: YaDFk-yalpi daromad bo’yicha fond qaytimi
(so’m);
• YaD - yillik yalpi daromad summasi (so’m);
• SFFk – sof foyda bo’yicha fond qaytimi (so’m);
• - yillik sof foyda summasi (so’m). Ishlab chiqarish fondlarining (asosiy va aylanma)
iqtisodiy samaradorligi rentabellik ko’rsatkichi
bilan ham xaraktyerlanadi. Iqtisodiyotda bu
ko’rsatkichni foyda normasi (me'yori) deyiladi. U
quyidagi formula bilan aniqlanadi:
• Fn = Fs/AFk+AyFk
• Bu yerda: Fn-foyda normasi, foiz;
• Fs- foyda summasi, so’mda.
31. Aylanma fondlar (vositalar), bu fondlarning samaradorligini ifodalovchi
ko'rsatkichlar, ularning aniqlanishi
Фонд қайтими
•қишлоқ хўжалигида ишлатилган асосий фондларнинг ўртача йиллик суммасига қишлоқ хўжалигида бир йилда ишлаб чиқарилган ялпи маҳсулот қайтимини тақсимлаш натижасида аниқлаш мумкин.
•Фондлар қайтимини бир сўмлик асосий фонд эвазига маълум муддатда олинган ялпи даромад ва соф фойда кўрсаткичлари ёрдамида ҳам аниқлаш мумкин. Улар ялпи даромад, соф фойда суммасини асосий фондларнинг йиллик ўртача қийматига тақсимлаш натижасида аниқланади.
Айланма фондлар (воситалар) қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришда хўжалик фаолиятининг сўнгги натижаларига бир хил таъсир этмайди. Таъсир этиш даражасига қараб айланма фондлар:
•қишлоқ хўжалиги ялпи маҳсулотининг ортиш ҳажмига тўғридан-тўғри таъсир қилувчи;
•ишлаб чиқариш жараёнига ва самарадорлигига билвосита таъсир қилувчи фондларга бўлинади.
•Биринчи гуруҳга уруғлик, кўчатлар, озуқа, ўғитлар, химикатлар, боқувдаги ҳайвонлар кабилар, иккинчи гуруҳга ёқилғи материаллари, машина эҳтиёт
Айланма фондларнинг таркиби корхонанинг ихтисосига қараб ўзгариб туради. Масалан, дон маҳсулотлари етиштирувчи корхоналарда айланма фондларнинг асосий таркибини ёқилғи, уруғлик, эҳтиёт қисмлар, техникалар банд этган бўлса, чорвачилик корхоналарида бу таркибни асосан озуқа, боқувдаги ҳайвонлар банд этади. қисмлари ва бошқалар киради.
Ишлаб чиқариш асосий фондларидан фойдаланишнинг самарадорлиги омиллари қуйидагилар:
1. Асосий воситалар билан таъминланиш.
2. Асосий воситалар структураси.
3. Асосий ва моддий айланма воситалари ўртасидаги нисбат.
4. Меҳнатни ташкил қилиш ва ҳақ тoeлаш.
6. Илғор технологиядан фойдаланиш.
Асосий воситаларининг ўсиш коэффициенти:
•
АВДҚ
• АВЎК = -------------
• АВЙБҚ
•
АВЎК - асосий воситаларнинг ўсиш коэффициенти;
• АВДҚ - асосий воситаларнинг дастлабки қиймати;
• АВЙБҚ - асосий воситаларнинг йил бошидаги қиймати.
•Асосий воситаларнинг сафдан чиқиш коэффициенти:
СЧАВДҚ
• АВСЧК = --------------
• АВЙБҚ
•
• СЧАВДҚ – сафдан чиққан асосий воситаларнинг дастлабки қиймати
•Асосий воситаларнинг янгиланиш коэффициенти:
•
ЙДҚҚАВ
• АВЯК = -------------
• ЙОАВДҚ
• ЙДҚҚАВ- йил давомида қабул қилинган асосий воситалар
• ЙОАВДҚ- йил охирида асосий воситаларнинг дастлабки қиймати
Фонд қайтими:
СМ
ФҚ = ---------
Фқий.
•
Фонд сиғими:
Фқий.
ФС = ----------
СМ
СМ – соф маҳсулот
Фқий. – фонд қиймати
Ишлаб чиқариш фондларининг айланиши:
АИ/ЧФ
ФАЙ = --------------
А
АИ/ЧФ – асосий ишлаб чиқариш фондлари
А-қайта тиклашга ажратилган амортизация ажратмаси
• Ишлаб чиқариш фондларининг иқтисодий самарадорлиги қуйидаги формула билан аниқланади:
СД(Ф)
ИС= ----------------------*100
АИ/ЧФ +АВЎҚҚ
СД(Ф) – соф даромад ёки фойда
АВЎҚҚ – асосий воситаларнинг ўртача қолдиқ қиймати
32. Asosiy va aylanma vositalarning, fondlarning shakllantirilishi, barpo etilishi
Айланма фондларнинг таркиби корхонанинг ихтисосига қараб ўзгариб туради. Масалан, дон маҳсулотлари етиштирувчи корхоналарда айланма фондларнинг асосий таркибини ёқилғи, уруғлик, эҳтиёт қисмлар, техникалар банд этган бўлса, чорвачилик корхоналарида бу таркибни асосан озуқа, боқувдаги ҳайвонлар банд этади.
Asosiy va aylanma vositalarning, fondlarning shakllantirilishi, barpo etilishi
• Qishloq xo’jaligi uchun zarur bo’lgan asosiyva aylanma vositalar bozor iqtisodiyotigao’tish sharoitida turlicha yo’llar bilan
Do'stlaringiz bilan baham: |
