1. Pulning kelib chiqishi,mohiyati va zaruriyati

58.Xalqaro kredit 
Kredit tizimi va uning tarkibiy qismlari.Kredit tizimi deb kredit 
munosabatlar majmuasi va kredit munosabatlarni tashkil qiluvchi 
va amalga oshiruvchi kredit institutlar yig’indisiga aytiladi. 
Kredit tizimi orqali huquqiy va jismoniy shaxslarning vaqtincha 
bo’sh mablag’lari yig’iladi va korxona, tashkilotlarga, aholiga, 
davlatga vaqtincha foydalanishga beriladi. Kredit tizimi bir 
necha bo’g’inlardan iborat bo’lishi mumkin. Mablag’larni jalb 
qilishi va taqsimlanishiga qarab kredit tizimi bo’g’inlari o’z 
xususiyatlariga ega bo’ladi. Jahon amaliyotida kredit tizimi 
o’zining tashkil qilinish turiga qarab quyidagi guruhlarga
bo’linadi.
• Markaziy bank
• tijorat banklar
• maxsus-kredit institutlar
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ikki pog’onali kredit bank tizimi 
ko’p mamlakatlar iqtisodining asosi hisoblanadi. Bu Markaziy 
bank, bank institutlari va nobank kredit muassasalaridir. Bank 
institutlariga quyidagi banklar kiradi:
• tijorat banklar;
• investitsiya banklari;
• jamg’armalar jalb qiluvchi banklar (O’zbekistonda Xalq banki);
• ipoteka banki;
• savdo banklari;

---

• tashqi iqtisodiy aloqalar bo’yicha banklar
• tarmoqlar bo’yicha ixtisoslashgan banklar va boshqalar.
Nobank kredit tashkilotlarga:
• investitsiya kompaniyalari;
• sug’urta kompaniyalari;
• nafaqa va boshqa fondlar kiradi. 
Kredit tizimida asosiy o’rinni bank institutlari, bank institutlari 
tarkibida salmoqli o’rinni tijorat banklari egallaydi. Tijorat 
banklari kredit tizimining boshqa bo’g’inlariga nisbatan ko’proq 
bo’sh resurslarni jalb qiladi va ko’p miqdorda mijozlarga 
kreditlar beradi. 
59.Banklarning kеlib chiqishi va bank tizimi. 
. Bank tizimi va uning rivojlanish bosqichlari Hozirgi kunda, siz 
bilan biz bank sifatida biladigan moliyaviy muassasalaming 
dastlabki ko'rinishlari XVI asrda Angliyada vujudga kelgan. 
E’tiborli jihati shundaki, dastlabki bankirlar oltin metallardan 
turli zebu-ziynatlar yasaydigan zargarlar yoki yirik savdo bilan
shug4illanadigan savdogarlar ichidan chiqqan. Shuningdek, 
Florensiya va Venetsiyada XVI asrda jirobanklar vujudga keldi. 
Keyinchalik banklar Amsterdam, Gamburg, Milan, Nyurenberg 
kabi yirik shaharlarda tashkil topa boshlagan. Ushbu banklar 
asosan yirik savdogarlaming oltin tangalarini saqlash va ularning 
tolov hisob-kitoblarini amalga oshirish bilan shug\illangan. 
Jirobanklar o'zaro doimo bir birlari bilan bogliqlikda ish 
yurituvchilar va savdogarlar tomonidan tashkil etilgan. Ular 
malum bir muddatda, masalan haftada bir yig'ilishib, o'zaro 
hisob-kitoblami amalga oshirishgan, yigllish yumaloq stol 

---

atrofida amalga oshirilgan. Bunda agar bir ishtirokchi tolovga 
noloyiq bolib qolsa, notolovlik zanjiri vujudga kelgan, bu hoi 
ko‘pincha “yumaloq stol”ning darz ketishiga, ya’ni bankrot 
bolishiga olib kelgan. Hozirgi paytda faoliyat yuritayotgan 
Markaziy bankka o'xshagan bank birinchi marta Stokgolmda 
1650 yilda, keyinchalik 1694 yilda Angliyada tashkil topgan 
bolib, bu bank pul emissiyasini amalga oshirish, mamlakatda 
tijorat banklari faoliyatini tartibga solish kabi ishlami bajargan