1. Pul tizimi. Pul muomalasi va uning amal qilish qonuniyatlari Pul bozori. Pulga bo‘lgan talab va pul taklifi

Sug‘urta kompaniyalari asosan sug‘urta polislarini sotish bilan shug‘ullanadi. O‘z mablag‘larini sanoat kompaniyalari obliga-siyalari, aksiyalari hamda davlat qimmatli qog‘ozlariga qo‘yadilar.

Pensiya fondlari eng avvalo o‘z mablag‘larini tashkil etish va pensiya berish bilan shug‘ullanadi. O‘z mablag‘larini asosan sanoat kompaniyalari aksiyalariga qo‘yadi.

Investitsion kompaniyalar o‘z majburiyatlarini mayda mijozlar o‘rtasida joylashtirib, turli tarmoqlar qimmatli qog‘ozlarini sotib olish bilan shug‘ullanadi.

Kredit shirkatlari o‘z a’zolari, kooperatorlar, ijara korxonalari, kichik va xususiy biznes hamda jismoniy shaxslarga kredit hisob-kitob xizmatlarini ko‘rsatish maqsadida tashkil etiladi. Ularning kapitali paylari va kirish badallari hisobiga tashkil topib, shirkatdan chiqqanda qaytarilmaydi. Asosiy passiv operatsiyalari omonatlarini jalb etish va zayomlarini joylashtirishdir⁹.

Kredit shirkatlarining o‘ziga xos turi qishloq xo‘jalik krediti jamiyatidir. Uning ta’sischilari Markaziy, tijorat, maxsus banklar, xukumat, jismoniy, yuridik shaxslar bo‘lishi mumkin. Ular faoliyatining asosiy yo‘nalishi qishloq xo‘jaligiga kredit berish va xisob-kitob xizmatlarini ko‘rsatishdir. Uning mijozlari dehqon va fermer xo‘jaliklari, hamda boshqa qishloq ho‘jalik korxonalari hisoblanadi. Qishloq xo‘jalik kredit jamiyatlariga soliq imtiyozlari beriladi. Hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida maxsus moliya kredit muassasalari soni tobora ortib boradi. Ular nihoyatda katta mablag‘larni jalb etish bilan birga kapitallarni samarali joylashtirishga ham erishib, umuman iqtisodiyotni rivojlantirishga katta ta’sir

⁹ Campbell R. McConnell “Economics” Principles, Problems, and Policies. P. 258-285

ko‘rsatadi. Masalan AQShda ana shunday muassasalarning aktivlari tijorat banklari aktivlaridan deyarli ikki barobar ko‘pdir. Respublikamizda ham bunday muassasalar tashkil etishda anchagina muvaffaqiyatlar qo‘lga kiritildi.