1 Прогноз ва унинг иқтисодий моҳияти, прогноз турлари 2

Иқтисодий прогнозлар таснифи схемаси
Прогноз ахбороти ва унинг хусусиятларини ўрганишда - макроиқтисодий прогнозлаш услубиятини ўрганиш учун зарур бўлган билим базаси тўзилишига имкон берадиган индивидуал жадвалларни тузиш тавсия қилинади.
Жадваллар қуйидагиларни ўз ичига олиши керак:
прогноз ахборотининг турлари;
прогноз ахборотини йиғиш ва қайта ишлаш усуллари;
ахборот базаси билан ишлаш услублари;
турли хил ахборотларни қўллаш имкониятлари;
ахборотга қўйилган асосий талаблар (ахборот базасига, олинган натижаларга, ахборотнинг бир-бирига тўғри келишига).
Прогноз ахборотнинг 3 та асосий манбаи ажратилади:
Ўрганилаёт-ган ҳодисалар, жараёнлар, воқеаларнинг ўтиши ва ривожлан-ишини билишга асосланган тажрибалар;
ўтмишда ва келажакда ривожланиш қонуни етарлича маълум бўлган мавжуд тенденцияларнинг экстраполя-цияси;
кўтилаётган ёки белгиланган шартларга нисбатан прогнозлаштирилаётган объектларнинг моделларини тузиш.
Ахборотнинг бу турларига нисбатан прогнозлашнинг бир-бирини тўлдирувчи 3 услуби ажратилади:
1

• эксперт, у ахборотни йиғиш (анкеталаш, интерьвю олиш, сўров) ва уни қайта ишлаш ҳамда прогнознинг қўйилган вазифасига нисбатан экспертнинг фикрига асосланган;

2

• тренднинг экстрополяцияси-объектнинг ўтмишда ва ҳозирда ривожланишини ўрганиш ҳамда ўтмиш ва ҳозирда ривожланишнинг қонуниятини келажакка кўчириш;

3

• моделлаштириш-прогнозлаштирилаётган объектни кўтилаётган ёки мўлжалланаётган аҳволидаги ўзгаришлар асосида қидирув ва меъёрий моделларни ўрганиш.

Прогнозлашда ишлатиладиган ахборотни функционал белги, яъни прогнозлаш мақсадида у ёки бу кўрсаткич нима сифатида фойдаланишига қараб таснифлаш мумкин. Бу ҳолда ахборот
бошқарилмайдиган
- бу, табиийки, ҳам бутун иқтисодиёт учун, ҳам алоҳида моделлар учун тўғри бўлган экзоген ахборотдир. Экзоген ахборот эса бошқариладиган ва бошқарадиган бўлиши мумкин.
бошқариладиган
– бу, уни белгиловчи омилларнинг ўзгаришига қараб келажакда (прогнозда) ўзгариши мумкин бўлган кўрсаткичдир.
бошқарилувчи
– бу, давлат сиёсатининг, миллий иқтисодиёт ва унинг объектини давлат томонидан тартибга солиш воситаси бўладиган ҳар қандай кўрсаткичдир.