1. Pog‘onali arxitektura tushunchasi, pog‘onali arxitektura protokollari. Osi modeli. Osi pog‘onasi, vazifalari, asosiy protokollari Osi pog‘onalarning o‘zaro ishlashi jarayonlari va xizmatlari. Tcp/IPprotokollar steki haqida umumiy

Tarmoq darajasi. Ushbu daraja bir nechta tarmoqlarni oxirgi tugunlar orasidagi turli xil axborot uzatish printsiplari bilan birlashtiradigan yagona transport tizimini shakllantirish uchun ishlatiladi. Tarmoq sathini mahalliy tarmoqlar misolida ko'rib chiqing. Mahalliy tarmoq kanalida protokol har qanday tugunlar o'rtasida faqat tarmoqda tegishli bo'lgan holda ma'lumotlarni etkazib beradi oddiy topologiya. Bu juda qattiq cheklovdir, masalan, bir nechta tarmoq tarmoqlarini yagona tarmoqqa yoki tugunlar mavjud bo'lgan juda ishonchli tarmoqlarni qurishga imkon bermaydi. Bir tomondan, odatdagidek topologiyalardan, qo'shimcha topologiyalardan foydalanishga imkon beradigan ma'lumotlar uzatish tartibining soddaligini ta'minlash uchuntarmoqdarajasi. Ushbu darajada "tarmoq" tushunchasi joriy etildi. Bunday holda, tarmoq standart topinologiyalardan biriga mos ravishda, ushbu topologiya uchun belgilangan kanal darajasidagi protokollardan birini ishlatishda o'zaro bog'liq bo'lgan kompyuterlar
to'plamidir.
5-6. TCP/IPprotokollar steki haqida umumiy tushuncha.
TCP/IP pog‘onasi, vazifalari, qo‘llaniladigan asosiy protokollari.
O‘tgan asr 80-yillarining birinchi yarmida va keyinchalik TCP/IP nomini olgan axborot uzatish modeli protokoli yaratilgan. TCP/IP stek protokoli to‘rt pog‘onali tuzilishga ega bo‘lib, har bir pog‘onada o‘zining protokollari mavjud. Bu protokol orqali adreslashdan nafaqat internet tarmog‘i elementlarini adreslashniamalga oshirish mumkin, balki lokal tarmoqda ham foydalanuvchilarga noyob adreslar berish mumkin. Adreslash orqali tarmoq foydalanuvchilari bir-biridan farqlanadi va paketlar aniq belgilangan foydalanuvchiga yetib borishi kafolatlanadi.
Oldin shaxsiy kompyuterlar soni kam bo‘lgan va ularni adreslashda muammo bo‘lmagan, ammo shaxsiy kompyuterlarning va boshqa tarmoq qurilmalari sonining keskin ortishi adreslashda muammolarni vujudga keltirdi. IP protokollarining to‘rtinchi IPv4 va oltinchi IPv6 versiyalari mavjud bo‘lib, ular turli xususiyatlarga ko‘ra bir-biridan farqlanadi. Barcha tarmoqning asosiy tuzilishi IPv4 ga asoslangan, ammo ushbu protokol taqdim etayotgan adreslar soni hozirgi ehtiyojlarni qondira olmaydi. Internet tarmog‘i shu darajada rivojlanmoqdaki, u taqdim etayotgan xizmat turlari ham ko‘payib bormoqda.
Internet buyumlari, ya’ni masofadan boshqaruv tizimlari, «aqlli uy» kabi zamonaviy imkoniyatlarni ta’minlash uchun IPv6 ni qo‘llashdan boshqa iloj qolmadi. «Xalqaro simsiz tadqiqotlar» forumi a’zolarining baholashicha 2017–2020 yillarda internet buyumlarining soni 7 trln.ni tashkil etadi va bir foydalanuvchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha miqdorda Internet buyumlarining soni 3000–5000 tani tashkil qilar ekan.¹ Hozirda IPv4 adreslari yakunlangani uchun IPv6 protokolini tarmoqda qo‘llash ustida global miqyosda ish boshlangan.
Internet — dunyo bo'ylab joylashgan va yagona tarmoqqa birlashtirilgan minglab kompyuter tarmoqlarining majmuidir. Internetda axborot almashish standart qoidalar asosida amalga oshiriladi. Internetdagi ma'lumotlarni uzatish qoidalari protokollar
(masalan, TCP/IP —TRANSMISSON CONTROL PROTOKOL/INTERNET

PROTOKOL) deb ataladi.TCP/IP protokolining axborotni uzatish usuli quyidagicha: TCP protokoli axborotni paketlarga ajratadi; IP protokoli orqali barcha paketlar qabul qiluvchiga uzatiladi va TCP protokoli tomonidan barcha paketlarning qabul qilinganligi tekshiriladi; barcha paketlar qabul qilingandan keyin TCP protokoli ularni tartibga soladi va yaxlit ko'rinishga keltiradi.
TCP/IP protokollari to'plami 1972 yilda Winton Serf boshchiligidagi ishlab chiquvchilar guruhi tomonidan NCP (tarmoq boshqaruv protokoli) asosida yaratilgan. 1976 yilning iyul oyida vint Cerf va bob Kahn birinchi marta uchta turli tarmoq orqali TCP yordamida ma'lumotlarni uzatishni namoyish etdilar. Paket quyidagi yo'nalishda o'tdi: San — Fransisko — London-Janubiy Kaliforniya universiteti.Safarining oxiriga kelib, paket
150 ming km masofani bosib o'tib, bitta bitni yo'qotmadi. TCP va IP (ingliz tili): 1978

yilda, Serf, jon Postel va dan Cohen TCP ikki alohida vazifalarni tanlash uchun qaror qabul qildi. Internet protokoli, tarmoqlararo protokol). TCP kuntagramdagi xabarni buzish uchun javobgar edi (ingliz tili. datagram) va ularni jo'natishning oxirgi nuqtasida ulash. Ip alohida datagramlarni uzatish (qabul qilishni nazorat qilish) uchun mas'ul edi. Zamonaviy Internet protokoli shu tarzda tug'ilgan. 1 yanvar 1983 yilida ARPANET yangi protokolga o'tdi. Bu kun Internetning rasmiy tug'ilgan kuni deb hisoblanadi.^2