1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
15 
Deyvid Baltimor Iosif Atabekov Vadim Agol
1929 y.
1938 y. 1934 
y.
Ammo bu bakteriya bo‘lmagan o‘ziga xos original kasallik qo‘zg‘atuvchilar 
borligini eksperimental isbotlash kerak edi.
20 yillar oxiri va 30 yillar boshlariga kelib viruslar tirik materiya ekanligi 
yaqqol ko‘rindi va ularni xar xil nomlar bilan, ya’ni “filtrlanuvchi viruslar” yoki 
“ultraviruslar” deb atalaboshlandi. Keyinchalik bu so‘zlar o‘rnini virus so‘zi 
muqim egalladi va bu so‘z o‘simlik, hayvon va bakteriya viruslarini birlashtirdi. 
30 yillar oxiri va 40 yillar boshlarida viruslarni o‘rganish shunchalik 
oldinlab ketdiki, ularni organizm holatida shakllantira boshlandi (65). Bunga asos
bo‘lib viruslarni boshqa organizmlar (hayvonlar, o‘simliklar, sodda hayvonlar, 
zamburug‘lar va prokariotlar) kabi ko‘payish xususiyati, irsiyat va 
o‘zgaruvchanlikga ega ekanligi, o‘zi yashab turgan tashqi muhit o‘zgarishiga 
moslashishi, tabiiy va sun’iy tanlashni ta’minlovchi biologik evolyusiya 
xususiyati mavjudligi rol o‘ynadi.
Viruslarni organizm ekanligini e’tirof etuvchi konsepsiya 60 yillar boshiga 
kelib eng gullagan vaqt bo‘ldi, keyinchalik virion tushunchasi kiritilib bu 
tushuncha virus ham individium deb e’tirof etildi (65). 
 
2.2. Viruslarni ochilishi 
Viruslar guruhni borligini isboti 1892 yili o‘simliklar fiziologiyasi
mutaxassisi D.I.Ivanovskiy (1864-1920 yy.) tomonidan tamakining “mozaika” 
kasalligini o‘rganish jarayonida topildi. Bundan avvallari ham epidemik 
xarakterga ega bo‘lgan kasalliklar o‘simliklarda paydo bo‘lib turar edi. 1883-84 
yy.da gollandiyalik botanik va genetik olim de Friz “gullarni yashillashishi”
epidemiyasini kuzatib bu kasallikni yuqumlilik tabiati borligini aytgan edi. 1886 
y.da Gollandiyalik nemis olimi Mayer mozaika kasalligi bilan kasallangan
o‘simlikdan ajratilgan shirani boshqa o‘simlikga inokulyasiya qilinganda u 

---