1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
249 
agglyutinatsiyani to‘xtatish reaksiyasi deyiladi. Bu reaksiya yordamida gripp 
virusining tipini aniqlash mumkin. 
V.D.Solovyov va A.K.Shubladzelar gemagglyutinatsiya reaksiyasini 
buyum shishasida bajarish yo‘lini topishgan. Buyum shishasiga kasal og‘zini 
chaygan suvdan 1-2 tomchi olib, unga tovuqning (yoki dengiz cho‘chqasi) 
eritrotsitlaridan 2% li aralashmasidan bir tomchi qo‘shilsa, 2-3 minutda 
eritrotsitlar agglyutinatsiya bo‘ladi. Bu reaksiya gripp kasalligi uchun
xarakterlidir, ammo spetsifik reaksiya emas.
2. Kasaldan olingan materialni (og‘iz chayilgan suvni) tovuq embrioniga 
yuqtirib, virusni topish usuli ham bor. Ammo bu usul bilan kasallik kech 
aniqlanadi. Bu usul virusni ko‘paytirib, vaksina tayyorlash uchungina 
qo‘llaniladi. 
3. Kasaldan olingan materialni oq sichqonga nafas yo‘li orqali yuqtirish 
usuli ham bor, lekin bu usulda virusni topish uchun virusli materialni sichqondan 
ketma-ket bir necha marta passaj qilish lozim. Hayvon 1-2 kunda o‘ladi, so‘ngra 
sichqon o‘pkasini ezib olib, gemagglyutinatsiya reaksiyasini qo‘llab ko‘rilsa, 
virus borligini aniqlash mumkin. 
4. Virusli materialni elektron mikroskop yordamida ham maxsus usullar 
bilan ko‘rish mumkin, ya’ni kasallangan hayvon to‘qimasining o‘ta yupqa 
kesmasi virusli suyuqlikni formvar yoki kollodiy pardali mis to‘rlarga solinadi. 
Keyin fosfor volfram kislotasi bilan kontrastlab yoki virus toza preparatini 
maxsus usullarda tozalab, so‘ngra uni platina metallari bilan changlatib ko‘riladi 
(Axmadjonov, 1964). 
Kasallikka tashxis qo‘yish uchun burun-halqumdan suyuqlik va surtmalar, 
letal hollarda shikastlangan o‘pka to‘qimalaridan, traxeya va bronxlarning shilliq 
qavatlaridan qirmalar olinadi. Bunday qo‘llaniladigan usullar olingan 
materiallardagi antigenni aniqlashga asoslangan. Olingan materiallar IF va boshqa 
zamonaviy usullarda (GAR, KBR, GATR, NR va IF reaksiyalari yordamida 
maxsus immun zardoblardan foydalanib identifikatsiya qilinadi) aniqlanadi 
(Muhamedov va boshq, 2002).