1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

2)Yuksak o‘simliklar va umurtqasizlar rabdoviruslari. 
Bu guruhga 50 ga yaqin viruslar kiradi
. 
Virionlari batsillasimon shaklda. 
Zarrachani eni 50-80 pm, uzunligi 200-300 nm.
 
Xona temperaturasida tezda 
aktivligini yo‘qotadi. Hasharotlar (shiralarda) va o‘simliklarda ko‘payadi. Bu 

---

 
 
235 
guruhga kiradigan o‘simlik viruslari: kartoshkani sariq pakana virusi, amerika 
bug‘doyining yo‘l-yo‘l mozaikasi virusi,
 
virus polosatoy mozaiki amerikanskoy 
pshenits, rus kuzgi bug‘doyi mozaikasi virusi, arpani sariq yo‘l-yo‘l sarg‘ayishi 
virusi, arpa mozaikasi virusi va boshqalar. 
 
 
Qutirish kasalligi 
Qutirish (lat. rabies) – yuqumli kasallik bo‘lib viruslar qo‘zg‘atadi. 
Markaziy nerv sistemasini zararlaydi o‘limga olib keladi. Odamlar asosan tulki, 
it, mushuk va boshqa hayvonlar tishlaganda, tirnaganda, so‘laklaridan yuqadi. 
Inkubatsiya davri 10 kundan bir yilgacha. Qutirish – Markaziy asab sistemasini 
o‘tkir yuqumli kasalligidir. Bu kasallik barcha sutemizuvchilarga yuqadi va 
yuqish biologik suyuqliklar orqali, asosan so‘lak orqali bo‘ladi. 
Asosan hayvonlarni tishlaganida va kam darajada qutirish virusi bor 
ovqatga kasal hayvonlarini go‘shtini ishlatganda va kasallangan to‘qimadan 
transplantatsiya qilinganda ro‘y beradi. 
 
Etiologiyasi
. Qutirish kasalligi virusi o‘qsimon shaklli bo‘lib, tashqi qavat 
bilan o‘ralgan, diametri 75-80 nm. Genomi birzanjirli RNK. Lyssaviruslar 
avlodiga kirishini serologik usullarda aniqlanadi. Qutirish kasalligini 
qo‘zg‘atuvchisini antirabik zardoblar bilan neytrallanadi. Tashqi qobig‘ini 
bigizsimon glikoproteidi o‘simtasi xolinoretseptori bilan bog‘lanadi va virusni 
neyropatogen harakatini ta’minlaydi va tormozlantiruvchi gemaggltinatsiya va 
antitelalarni neytralizatsiyasini amalga oshiradi.