1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

o‘simlik viruslarini
xalqaro inglizcha
nom 
bilan atash qabul qilindi. 
Hozirgi vaqtda viruslarni taksonomiya qilish maqsadida viruslarni
xarakteristikalarini - morfologiyasi, fizikaviy-kimyoviy va fizik xususiyatlari, 
genomi (nuklein kislotasini tipi), genomining o‘lchami (par osnovaniy (juft 
asoslar), nuklein kislotasini zanjirlari soni, oqsili, lipidlari va uglevodlarinini 
xususiyatlari, viruslarni antigen xususiyatlari, serologik yaqinligi (rodstvo), tabiiy 
xo‘jayin spektri, tabiatda tarqalish usuli, tarqatuvchilar bilan aloqasi, patogenligi, 
to‘qimalarga bo‘lgan tropizmi, hamda patologiyasi, gisto- va sitologiyasini 
aniqlashda ko‘pgina zamonaviy metodlar ishlatilmoqda. 
O‘simlik viruslari klassifikasiya
qilish ularning morfologiyasi 
aniqlanmasdan oldin mavjud edi. Fitovirusologiyaning tarixiga nazar soladigan 
bo‘lsak, 1927 yilda D. Djonson tomonidan birinchi sistematika qilindi. Uni taklifi 
bo‘yicha viruslarni belgilash uchun xo‘jayin o‘simlikka 
“virus
” so‘zini qo‘shish 
va mazkur o‘simlikda aniqlanishining tartib raqami qo‘yildi. Masalan,
D.Djonson bo‘yicha tamaki mazaikasi virusi “ tamaki virusi 1” belgilandi. 
Tamakida keyingi aniqlangan virus “tamaki virusi 2” va hakozo. Ammo 
sistematikaga bunday yondoshishda bir guruhga ko‘pincha bir-biri bilan hech 
qanday umumiylikka ega bo‘lmagan viruslar kirib qolishi aniqlandi. Keyinchalik 
o‘simlik viruslarni klassifikatsiya qilish uchun hasharot-tashuvchilariga asoslanib
ham klassifikatsiya qilindi. Ammo bir virusni ko‘p tashuvchilari, xar-xil 
viruslarni birdan-bir tashuvchiga ega ekanlagi aniqlangandan so‘ng bu tartibda 
klassifikatsiya qilish ham keng qo‘llanilmadi. Undan keyingi urinishda 
o‘simliklarda hosil bo‘lgan simptomlarning o‘xshashligiga asoslanib 
klassifikatsiya qilindi. Lekin keyinchalik aniqlanishicha har-xil viruslar 
o‘simlikni kasalantirganida ham o‘xshash simptomlar hosil bo‘lar ekan. 1935 yili 
viruslarni Stenli tomonidan kristal holatida olindi va shu asosida sistemalarga 
solindi (Kristallobiote va Plazmobiote). 1937 yili K.Smit D.Djonson 

---