1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
125 
Informatsion RNK 
(i-RNK) – hujayraning taxminan 2% RNKsini tashqil 
qiladi, tarkibida 75-3000 nukleotid tutadi. Molekulyar massasi – 2.5×10
4
– 
1×10
6
Da. Hujayraning yadrosi va sitoplazmasida uchraydi. Oqsil sintez 
jarayonida matritsa vazifasini bajaradi. 
Ribosomal RNK
(r-RNK ) – hujayraning 80-90% RNK sini tashkil qiladi, 
tarkibida 100-3100 nukleotid tutadi va molekulyar massasi - 3,5×10
4
- 1,1×10
6
D. Ribosomalarning asosiy strukturasini tashkil qiladi. 
Transport RNK
(t-RNK) – hujayraning 10-15% RNK sini tashkil qiladi, 
tarkibida 75-90 nukleotid tutadi. Molekulyar massasi – 2.5×10
4 
– 3×10
4 
Da. 
Asosan sitoplazmada uchraydi. Ularning formasi o‘ziga xos va “beda bargining” 
shakliga o‘xshaydi. Sitoplazmada aminokislotalardan oqsillarning sintezlanish 
joyiga – i-RNK ga tashish vazifasini bajaradi. 
RNK aning bu turi (i-RNK) yoki vositachi m-RNK (mesenjer RNK) deb 
ataladi. RNK ning bu turi umumiy RNK ning 5% ni tashkil etadi. U ham 
sitoplazmada va yadroda uchrab nukleotid tarkibi bo‘yicha DNK molekulasini 
muayyan bir qism nukleotidlarining nusxasi hisoblanadi. Bu RNK DNK 
molekulasidagi axborotni oqsil sintezlaydigan organoid – ribosomalarga olib 
boradi. i-RNK ning molekulyar massasi bir millionga yaqin bo‘lib ularning 
nukleotid tarkibi sintezlanayotgan oqsilning molekulyar og‘irligiga qarab har xil 
bo‘ladi. i-RNK ning sintezlanishi yadroda boshlanib, so‘ng sitoplazmaga o‘tib 
ribosomaga o‘rnashadi va oqsil sintezida qolip (matritsa) rolini bajaradi. i-RNK 
birnecha qismlardan tashkil topib uning informativ qismi oqsil sintezida matritsa 
vazifasini bajaradi. Informativ bo‘lmagan qismi poliadenin fragmentlaridan 
tashkil topgan (50-400 nukleotid qoldig‘idan iborat). i-RNK molekulasidagi poli 
A yonida 30 nukleotiddan iborat bo‘lgan akseptor qismi bo‘lib, u ribosoma bilan 
bog‘lanishda ishtirok etadi. Molekulaning (transkriptning) 5ۥۥ oxirida RNK-
polimeraza-2 tomonidan sintezlangan alohida struktura bo‘lib, uni KEP 
(inglizcha sar - qalpoqcha) deb ataladi, u kimyoviy tuzilishi tomonidan KEP