1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

KR 580 IK 80A mikroprotsessorning tuzilishi, unda 
ishlatiladigan kattalik, buyruk formatlari, adreslash turlari. 
Mazkur 

---

79 
mikroprotsessor 8 razryadli ikki tomonlama ichki ma’lumotlar shinasi, 
16 razryadli adreslar shinasi va boshqarish shinalariga ega. 
Ichki ma’lumotlar shinasi magistral hisoblanib u orqali 
mikroprotsessor ulangan boshqa bloklar ma’lumotni almashinishi 
mumkin. Bir vaqtning o‘zida ma’lumotlar shinasi bo‘yicha faqatgina 
mikroprotsessorning ikkita qismi o‘zaro munosabatda bo‘ladi. 
Boshqaruv shinasi signallarni uzatish liniyalari, protsessor holati 
alomatlari va oraliq qurilmalar shinalarini o‘z ichiga oladi. Jumladan, 
ma’lumotni uzatish nosinxronlashtirish va moslashtirish signallari, 
oraliq qurilmalarning tayyorligi to‘g‘risida MP ni xabardor qiluvchi 
signallar; signallarni uzishga ruxsat berish amallar orqali bajariladi.
Mikroprotsessor – strukturasi qo‘yidagi bloklarga ajratiladi: 
- Registrlar bloki; 
- Arifmetik- mantiqiy qurilma; 
- Bufer sxemalari; 
- Boshqaruv qurilmalari. 
Registrlar bloki.
 
Registrlar mikroprotsessor texnikasida kodlarni 
saqlashga muljallangan funksional qurilmalar hisoblanadi. Undan
tashqari registrlar kodni chapga va o‘ngga mantiqiy operatsiyalar soni 
qancha bo‘lsa, shuncha razryadga siljitadi. 
KR 580 IK 80A
 
mikroprotsessori programmalashtirilgan 8 
razryadli registrlar: - registr akkumulyator; umumiy registrlar; alomatlar 
registri va 16 razryadli maxsuslashtirilgan registrlar:- buyruk 
hisoblagichi; stek ko‘rsatkichi registrlari va bilvosita adres registrlaridan 
iborat. 
Registr
bir – biriga ulangan bir nechta triggerdan iborat bo‘lib, 
bunda triggerlar soni razryad soniga mutanosib o‘rnatiladi. 

---

80 
Umumiy registr
operandlarni saqlash, oraliq va yakuniy natijalar, 
shuningdek adres indekslarini xotirada tutish uchun ishlatiladi. 
Registrlar bloki
o‘z tarkibida alohida registr- akkumulyatorni 
saqlaydi. Akkumulyatordan operandlarni birining va operatsiya natijasi 
qayd qilinadigan joyning quvvat manbai sifatida ham foydalaniladi. 
Akkumulyatorning foydalanish zaruratini buyruk amali kodi ko‘rsatib 
turadi. Boshqacha aytganda akkumulyatorga nisbatan qisqa formatga 
ega bo‘lgan 1 adresli buyruklarni qo‘llash shaklidagi adresatsiya nazarda 
tutiladi. 
Akkumulyator 1 vaqtning o‘zida ham operand registri ham
operatsiya registri bo‘lishi uchun u ikki tabaqali trigger negizida 
tayyorlanadi. Akkumulyatordan foydalanish umumiy registrda kiritish 
buyruklarini bajarish jarayonida xotiraga murojaatlarni kamaytirish va 
shu orqali mikroprotsessor tezkorligini oshirshga imkon beradi. 
Mikroprotsessordagi registr blokining afzalligi uni tarkibida 
inkeremenator sxemasining mavjudligidir. U AMQ ni jalb etmasdan 
registr ichidagi amallarni bajarib, nafaqat stek ko‘rsatkichida balki 
buyruk hisoblagichida ham adresatsiya qilish uchun sharoit yaratadi. 
Bu holatda mikroprotsessorda ba’zi operand va natijalarni qisqa 
muddat saqlab turish zarurati tug‘iladi. Bu maqsadlar uchun ma’lumotni
vaqtincha saqlash registrlardan foydalaniladi. Vaqtincha saqlash 
registrlaridan foydalanish mikroprotsessorga bir sikl ichida ikkita registr 
hajmida ma’lumot almashinishini ta’minlaydi.
Ikkilangan uzunlikdagi so‘zlar bilan bajarilgan amallarning 
samaradorligini oshirish uchun operatsiyani shakllantirish va 2 baytli 
adreslarni uzatish uchun mikroprotsessorlar registr juftlari ichida 

---

81 
ma’lumotlarni konkatinatsiya qiladi, ya’ni bir vaqtning o‘zida ketma – 
ket 2 bayt axborot junatiladi.
Registrlar bloki tarkibiga registr – (zashyolka) kiritilgan bo‘lib, u 
adresni bufer sxemaga va keyinchalik adres shinasiga uzatadi.
AMQ ma’lumotlarni vaqtincha saqlash uchun shaxsiy registrga 
ega. U registrlar o‘rtasida «poyga» bo‘lmasligi uchun o‘rnatiladi. ALU 
eng oddiy arifmetik va mantiqiy amallarni (musbat va manfiy siljitish, 
taqqoslash, mantiqiy ko‘paytirish amallarini) bevosita bajara oladi. 
Murakkab operatsiyalar ko‘paytirish, bo‘lish, elementar funksiyalarni
hisoblash podprogamma yordamida bajariladi.