|
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. A.Saidov. Temur va Yevropa. “Milliy tiklanish” gazetasi. 2010-yil, 7-
aprel.14-son.
2. Yunus O‘g‘uz. Amir Temur. Tarixiy roman. “Yangi asr avlodi”, 2014.
3. Amir Temur. Temur tuzuklari. “O‘qituvchi”, 2018.
4. Ibn Arabshoh. Amir Temur tarixi. “Mehnat”, 1991, 1-qism.
Safarov Abdurahmon Ibodovich
Romitan tuman xalq ta’limi bo‘limi metodisti
AMIR TEMURNI ANGLASH – O‘ZLIGIMIZNI ANGLASH DEMAKDIR
Annotatsiya:
Ushbu maqolada Amir Temurning diplomatik, bunyodkorlik
faoliyati haqida fikr yuritilgan. Hozirgi kunda Amir Temur tarixini o‘qitishning afzal
jihatlari haqida tahlil qilingan.
Kalit so‘zlar:
Go‘ri Amir, “Yer yuzining sayqali”, Ulug‘bek, “Temur
tuzuklari”, bunyodkorlik, taraqqiyot.
Biz bugun afsonaviy ajdodimiz, yetti iqlim hukmdori deb nom olgan muzaffar
o‘zbek, buyuk sarkarda, sohibqiron Amir Temurning nomini buyuk ehtirom bilan
-106-
tilga olamiz. Negaki, Amir Temur shon-u shavkati zamin-u zamonlarga taralgan
bashariyat farzandidir. U eng avvalo, umuminsoniy, tarixiy shaxs. Buyuk
shajaramizning iftixori, davlatimiz va davlatchiligimizning asoschisidir. Biroq,
o‘zbek kishisining ongida bu ulug‘ zot abadul abad Vatan va Ozodlik ramzi bo‘lib
qolgan.
Zotan, u o‘zbek millatini mazlumlik, xor-u zorlik, parokandalik botqog‘idan
xalos etib, shu qadar yuksaklarga ko‘tardiki, pirovardida to‘la huquq bilan uni
“
millatlarning eng qadimi va eng ulug‘i
” deb atay oldi. Yolg‘iz o‘zining hayoti
davomida – tarixan bir soniyalik muddatda – o‘z ruhiyati qudrati, o‘z tafakkuri
shiddati bilan o‘zining ta’biricha “kengash, tadbir va mashvarat” bilan, iloji
qolmaganda, zamonasining zayliga ko‘ra qo‘lda qilich bilan “Irtishdan Ganggacha,
Gobi sahrosidan Marmar dengizigacha”, “Volga bo‘ylaridan qudratli Nil
sohillarigacha, Oltin O‘rdadan Hijozgacha” yastangan qudratli davlatni barpo etdi va
avlodlarga meros qilib qoldirdi. Bizning bugungi O‘zbekistonni tashkil etgan
Amudaryo va Sirdaryo oralig‘idagi zamin esa o‘sha davr kishilarining ta’rifi bo‘yicha
chinakam jannatga aylantirilgan edi.
“XIII asrning birinchi yarmida Samarqand bosqinchilar zulmi tufayli
xarobalikka yuz tutgan, qal’alar, masjidlar, madrasalar qarovsiz qolgan edi. O‘sha
zamonda yurtimizga kelgan bir arab sayyoxining shohidlik berishicha Samarqand
shunday huvillab yotardiki, avvalgi aholisining chorak qismi qolgan, me’moriy
obidalar vayronaga aylangan, ariqlar ko‘milib ketgan, shahar suvsiz, bog‘lar qurib
bitgan edi.
Sohibqiron bobomiz ana shunday murakkab bir davrda taxt tepasiga keldi. U
Samarqandning gullab-yashnashi uchun butun umrini sarf etdi”.
Sohibqiron Amir Temur tufayli Samarqand “Yer yuzining sayqali”ga aylandi.
Alp Yer To‘nga poytaxt etgan, Aleksandr Makedonskiy, Qutayba ibn
Muslim,
Chingizxonlar mutlaq yer yuzidan yo‘qotib tashlamoqchi bo‘lgan Samarqand –
samandardek, qaqnusdek qaytadan yana o‘zini tiklayverdi. Lekin u Amir Temur va
uning nevarasi, buyuk munajjim Ulug‘bek va bizning mustaqilligimiz davridagidek,
-107-
hech qachon jamol ochmagan edi. Har qanday chet ellik sayyoh Go‘ri Amir,
Bibixonim, Shohizinda maqbaralari, Registondagi madrasalar qoshida hayratga
tushgan bo‘lsa, mustaqillik yillarida bunyod etilgan Imom al-Buxoriy, Imom al-
Motrudiy maqbaralari qoshida ham ana shunday holatni boshdan kechirishi tayin.
Sohibqiron Amir Temur ham yurtimizning har bir burjida ulkan qurilishlarni amalga
oshirgan bo‘lsa, masjid-u madrasalar, buyuk zotlarga maqbaralar bunyod etgan
bo‘lsa, bugungi kunda poytaxtni-ku qo‘ya turing, viloyat markazlari, tumanlar,
qishloqlardagi bunyodkorlik ishlarini ko‘rib ko‘zingiz quvnaydi. Bunday paytda
Amir Temurning “
Kimki bizning shon-shuhratimizni ko‘rmoqchi bo‘lsa, biz barpo
etgan imoratlarga nazar solsin
”, – degan so‘zlari yodiga tushadi. Shunday
zamonlarni boshdan kechirdikki, “
Qay bir joydan bir g‘isht olsam o‘rniga o‘n g‘isht
qo‘ydirdim, bir daraxt kestirsam, o‘rniga o‘nta ko‘chat ektirdim
”, degan buyuk zot
haqida savodsiz, johil, qonxo‘r, bosqinchi degan so‘zlarni boshni egib eshitib keldik.
Amir Temur ozodlikni tug‘, adolatni shoir etgan inson. Hatto vido nafasida
ham avlodlarga u “
Adolat va ozodlik – dasturingiz, rahbaringiz o‘lsin
”, – deya
tayinlagan edi. Uning butun hayoti, siyosati, mafkurasi ozodlik va vatanparvarlik
g‘oyalari bilan sug‘orilgandir. Siyosatda Amir Temur kuch ishlatish tarafdori emas
edi. “
Siyosat bilan maqsadga erishish mumkin bo‘lgan joyda qurol bilan harakat
qilish noto‘g‘ridir
”, – degan edi u. Lekin, yurtini tashqi zulm va tajovuzlardan
tamomila ozod qilgandan keyin, xavfsizlikni ta’min etish uchun umrining 45 yilini ot
ustida, jang-u jadallarda kechirdi. Shu bois insonlar tasavvurida Amir Temur siymosi
jahongir lashkarboshi sifatida mangu o‘rnashib qoldi. Uning jahon miqyosida
qozongan obro‘-e’tibori ham asosan harbiy salohiyatlari, harbiy sohadagi zafarlari
markazlashgan buyuk davlatni, olamshumul saltanatni barpo etganligi sharofatidir.
Biroq, g‘alaba yoki mag‘lubiyat, tavallud yoki ajal – inson hayotining sirtqi
alomatlari, xolos. Hayotning asl mohiyati ma’naviy jabhalarda yotadi, ma’naviy
mazmunlarda ochiladi. Faqat mustahkam ma’naviyat qonun-qoidalariga asoslangan
siyosat porloq istiqbolga egadir. Amir Temur saltanatining misli ko‘rilmagan ravnaqi,
Do'stlaringiz bilan baham: |
