1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
Sodiqova Gulshod Abdurasulovna 
Qorovulbozor tuman 8-IDUM tarix fani o‘qituvchisi 
BUYUK AMIR TEMUR – MILLAT FAXRI 
Annotatsiya: 
Ushbu maqolada Amir Temurning faoliyatiga umumiy tavsif 
berilgan. Shuningdek, sohibqiron qabrining ohilihi bilan bog‘liq mulohazalar 
keltirilgan. 
Kalit so‘zlar: 
Amir Temur, tarixchilar asarlari,sohibqiron bobomizni 
jahondagi o‘rni. 
Amir Temurga bag‘ishlab yaratilgan asarlar soni Yevropa tillarida 500 dan 
ziyod, 33 mamlakatdan,sharq tillarida esa 900 ga yaqin asarlarni tashkil etadi. Amir 
Temurning tug‘ulishi haqida quyidagi fikrlar kitoblarda talqin etiladi. “Farzand 
kutayotgan baxtiyor otaga ma’lum bo‘lishicha ilohiy payg‘om haqida “Zafar yo‘li” 
kitobida bir lavha mavjud. Keyinchalik ota – Muhammad Tarag‘ayning o‘g‘li 
Temurbekka hikoya qilib berishicha,u bir kecha tush ko‘rgan. Tushida arabsiymo bir 
zot unga qilich bergan. Qilichni boshi uzra sirpaganda butun atrof yorug‘ bo‘lib 
ketgan. Tarag‘ay tushini ta‘birini piri Shamsiddin Kuloldan so‘raganda, pir “Olloh 
senga bir o‘g‘il beradi, u dunyoni zulmatdan qutqaradi” deb tushni ta’bir qilgan 
ekan”. 

---

-96- 
Ana shunday sir-sinoatlar qurshovida farzand tug‘ildi. Endi unga ism qo‘yish 
kerak edi. Ota chaqaloqni pir Shamsiddin Kulol huzuriga olib boradi. Ularni tashrifi 
pirga ayon bo‘ladi. Shamsiddin Kulol otani qutlab qo‘liga bir hovuch bug‘doy va 
mayiz bergan va “Ularning sonicha avloding hukmron bo‘ladi” deb karomat qilgan, 
ular soni 370 ta bo‘lgan ekan. Shayxning oldiga kirganlarida ul zot Qur’ondan 
“Aamintum man fi-s-samaai-yaxsifa bikumu-l arza fa iza hiya tamuru” (67-Mulk 
surasi, 16-oyat)ni o‘qib o‘tirgan ekan. Shundan oyatdagi “tamuru” so‘zidan bolaga 
“Temur” ismini beradilar. Mulk surasi (“mulk” so‘zi arab tilida podshohlik, 
hukmronlik ma’nosini bildiradi). “Taborak” deb boshlangan shu so‘z bilan ko‘op 
qiroat qilinadi (Hakim Sattoriy “Hazrat Sohibqiron” asari 38-39 bet). 
Amir Temurning harbiy yurushlari tarixiga bag‘ishlangan asarlar bobomiz 
tirikligidayoq yozilgan bo‘lib, bu an’ana Shohruh davrida ham davom etgan. 
Tarixchilar Nizomuddin Shomiyning “Zafarnoma”, Hofizi Abruning “Zubdat at-
tavorix”, Sharafuddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma” Fasih Ahmad Xavofiyning 
“Mujmali Fasihiy”, Abdurazzoq Samarqandiyning “Matla as-sa’dayn”, Ibn 
Arabshohning “Ajoyib al-maqdur” kabi asarlar hamda Amir Temur Ispaniya qiroli 
Genrix III, Fransiya hukmdori Karl VI, Angliya qiroli Genrix IV saroylariga elchilar 
yuborib, mutanosib ravishda ispaniyalik, fransiyalik, angliyalik, xitoylik va boshqa 
qator xorijiy elchilarni o‘z saltanatida qabul qilgan ularning esdaliklari ham muhim 
manbalardir (Hakim Sattoriy “Hazrat Sohibqiron” asari 14-15 bet)(Salohiddin 
Toshkandiy “Temurnoma” 7-bet). 
Sohibqironning Fransiya qiroli Karl VI yozgan xatidagi quyidagi fikr diqqatga 
sazovordir. “
Siz o‘z savdogarlaringizni mening saltanatimga yuboring. Biz ularni 
ulug‘ qarshi olib izzat-ikrom ko‘rsatamiz. Biz ham o‘z savdogarlarimizni sizning 
yurtingizga yo‘llaymiz. Siz ham ularga hurmat ko‘rsating, ularga ortiqcha vazifalar 
qilinishiga yo‘l qo‘ymang. Sizga bundan bo‘lak talabim yo‘q. Zero, dunyo ahli savdo 
ila obod bo‘lajak
” Qarang, qanday oddiy va aniq fikr. Demak, Amir Temur tashqi 
savdoga katta e’tibor bergan.

---

-97- 
“
Tajribamda ko‘rilgankim, azmu qat’iy, tadbirkor, hushyor, mard va shijoatli 
bir kishi mingta tadbirsiz loqayd kishidan yaxshiroqdir
”. Demak, Amir Temur 
bobomiz tadbirkorlarni juda qadrlagan. Amir Temur bobomizning bunday chuqur 
ma’noli, hikmatlari xalqimizda qadimdan mavjud bo‘lgan. “Bilagi zo‘r birni, bilimi 
zo‘r mingni yiqar” degan maqolga g‘oyat hamohang bo‘lib, insonni doimo aql-idrok, 
adolat va yuksak ma’naviyat asosida yashashga da’vat etishi bilan e’tiborlidir (“Amir 
Temur o‘gitlari” 11-bet). 
Shu o‘rinda bir savol tug‘iladi. Amir Temur surati saqlanganmi? Ul zotning 
qiyofalari qanday bo‘lgan? Kimlar uni tarbiyalashgan? 
Lekin afsuski, Amir Temur ham, Mirzo Ulug‘bek ham o‘z vaqtida suratlarini 
chizdirib qo‘yishmagan ekan. Shu sababdan ularning surati va siyratini yaxshi 
bilmaymiz. Hammamiz ularni sho‘rolar davrida antropolog olim M.Gerasimov 
“yaratgan” byust orqali bilamiz. Bu suratda bobomiz badbashara, jahldor qilib 
tasvirlangan edi. Sababi M.Gerasimov Qizil imperiya tuzumining ko‘rsatmalariga 
bo‘ysunib, shunday ish qilgan edi. Chunki, o‘sha zamonlarda Amir Temur bobomiz 
qoralangan, asl siymolari qolib uydurma qiyofa yaratilgan edi. Vaholanki, Amir 
Temur bobomizni o‘z ko‘zi bilan ko‘rgan, yetti yil uning saroyida istiqomat qilib, 
suhbatlariga musharraf bo‘lgan va tarbiyasini topgan tarixshunos olim Ibn Arabshoh 
Hazrat sohibqironni bunday tasvirlaydi: “