1. O‘simliklar oziqlanishi va o‘g‘itlar fani. Maqsad va vazifalari

1. O‘simliklar oziqlanishi va o‘g‘itlar fani. Maqsad va vazifalari.
Fanining asosiy perdmeti - bu o’simlik, tuproq va o’g’itlar hamda
ular orasidagi o’zaro taosir munosabatlarini o’rganishdir.
Agrokimyo fanining maqsadi - o’g’itlarning har xil turlari va shakllari,
xususiyatlarini xisobga olgan holda o’simliklarning oziqlanishi uchun eng yaxshi
sharoit yaratishdir. SHuningdek, o’g’itlarning tuproq bilan o’zaro taosir
xususiyatlarini, ularning eng samarali shakllarini,yerga solish usullari va muddatlari
tizimini yaratishdir.
Agrokimyoning bosh vazifasi o’simlik, tuproq va o’g’it sistemasida kimyoviy
elementlar balansini va aylanishini boshqarishdir. Agrokimyo maktabining asoschisi
D.N.Pryanishnikov agrokimyoning asosiy vazifasini ifodalab, shunday yozgan edi:
«Agrokimyoning bosh vazifasi dehqonchilikda moddalar aylanishini o’rganish,
tuproq va o’simliklarda kechadigan kimyoviy jarayonlarga taosir qiluvchi turli xil
omillarni aniqlash, qaysiki bu omillar olinadigan hosilni oshirish va kamaytirishi, shu
bilan birga uning tarkibini ham o’zgartirishi mumkin.
O’g’itlarning qo’llanilishi esa ushbu moddalar aylanishiga insoniyatning
aralashuvini bosh usulidir.
Zamonaviy agrokimyoarning vazifasi - har xil qishloq xo’jalik ekinlarini
berilgan har xil mahsuldorlik darajasida va ularning navlarini yetishtirish
mintaqalarini hisobga olgan holda barcha biogen elementlarnig aylanishini aniq
parametrlarini aniqlashdir.
Mineral o’g’itlarning qo’llanishi xo’dalikdagi yetishtiriladigan o’simliklarning
oziqlanishida yagi ozuqa elementlarini kpayishiga imkon yaratdi, organik
o’g’itlarning va boshqa har xil chiqindilardan foydalanish esa ozuqa elementlaridan
qaytadan foydalanish imkoniyatini beradi, yani o’simlik bargi, poyasi, ildizi
tarkibidagi ozuqa elementlaridan o’simliklar keyingi rivojlanish davrlarida
foydalaniladi. Mineral o’g’itlar ham, organik o’g’itlar ham tuproqning
xususiyatlariga (uning kimyoviy, fizikaviy, biologik xususiyatlariga) kuchli taosir
etuvchi vositalardir. SHuningdek, o’simliklarning oziqlanishiga, o’sishiga,
rivojlanishiga va hosil sifatiga kuchli taosir etuvchi omillardir. Mineral va organik
o’g’itlarning qo’llanilish, ularning samaradorligini oshirish dehqonchilikni
kimyolashtirishning asosini tashkil etadi.
O’g’itlar bilan har xil ozuqa elementlarini tuproqtarkibiga kirishi va ularning
hosilni shakllanishida sarflanishi boshqa jarayonlarni murakkablashtiradi. Yani ozuqa
elementlarining taosirida tuproq xususiyatlari buzilishi, sizot suvlarining tarkibiy
o’zgarishi va ozuqa elementlari shamol va suv eroziyasi taosirida atrof muhitni
ifloslantirishi mumkin.
SHu bilan birga bazi ozuqa elementlari tuproqqa atmosfera yog’inlari va
mikroorganizmlar faoliyati natijasida ham tushishi mumkin (azot).
Bundan tashqari hosilning keyingi taqdiri moddalar aylanishiga kuchli taosir
etadi. yani hosilning tovar qismida ozuqa elementlari hosilning sotilishi, qayta
ishlanishi va boshqa jarayonlarda xo’jalikdan tashqariga chiqib ketadi, ikkilamchi
tovar bo’lmagan qismi (poyasi, bargi, poxoli va boshqalar) chorvachilikda yemxashak va to’shama sifatida ishlatilib, yana xo’jalik yerlariga qaytadi. SHuning uchun
Agrokimyoda hosilning tovar qismidagi chiqib ketadigan ozuqa elementlariga
alohida eotibor beriladi