1. O‘quv materiallar

8.2 Chokli payvandlash rejimi
Chokli payvandlash rejimiga I_pay, t_pay, t_T, F_pay, v_pay ba’zan F_ch, t_ch, shuningdek roliklar ish yuzasining o‘lchamlari (f_i, R_i, D_i) kiradi.
Chokli payvandlashda payvandlash tokining kuchi nuqtali payvandlashdagidan 15–20 % katta bo‘ladi, bunga payvandlash rejimining ancha qattiqligi (payvandlash vaqti kam) va qisman, shuntlanish sabab bo‘ladi. Ammo qizish joyi kengroqligi tufayli metallning qizishga qarshiligi kamayadi va kamroq muddatli impuls bilan, chayqalib to‘kilishlarsiz payvandlash imkoniyati paydo bo‘ladi. Payvandlash kuchi taxminan nuqtali payvandlashdagidek belgilanadi.
Chokli payvandlash rejimining muhim parametri payvandlash t_pay impulslari bilan payvandlash sikli vaqti t_s=t_pay+t_T orasida nisbat bo‘lib, u odatda t_pay/ t_s=0,15–0,85 nisbat bilan baholanadi:
t_pay/ t_s< 0,5 – kam uglerodli po‘latlarni payvandlashda;
t_pay/ t_s=0,5 – o‘rtacha uglerodli po‘latlarni payvandlashda;
t_pay/ t_s=0,4–0,6 – zanglamaydigan, issiqqa chidamli po‘latlar va titan qotishmalarini payvandlashda;
t_pay/t_s=0,5–0,85 – himoya qoplamali po‘latlarni payvandlashda;
t_pay/t_s=0,15–0,35 – aluminiy qotishmalarini payvandlashda.
Payvandlash tezligi (m/min) f nuqtalarining talab etiladigan bir-birini qoplash kattaligini va ular o‘rtasidagi oraliq (qadam) t_q hisobga olingan holda tanlanadi:
,
bunda: ; t_pay va t_T - mos ravishda tok impulsning va to‘xtam (pauza) ning davomligi, s.
Payvandlash tezligining eng yuqori qiymatlari qizish va kristallanish tezligi bilan cheklangan. Shu sababli payvandlashning yuqori tezligini saqlab turish uchun t_pay va t_T ni kamaytirishga harakat qilinadi. Qizish va kristallanish sekinlishi munosabati bilan metallning qalinligi ortganda v_pay kamaytiriladi. Aynan shu sababli, issiqlik o‘tkazuvchanligi yuqori bo‘lgan metallarni quyidagi turli sikllar bilan amalga oshiriladi:
a) I_pay ni uzluksiz ulash, roliklarni uzluksiz aylantirish (siljitish) S_V, o‘zgarmas F_pay bilan – yupqa listlardan yasalgan konstruksiyalarni payvandlash uchun. Tokni uzluksiz ulash payvandlash tezligini keskin oshirishga imkon beradi. Ammo birikmalar sifati va roliklarning chidamliligi pasayadi;
b) I_pay ni uzlukli ulash, roliklarni uzluksiz aylatirish S_V, o‘zgarmac bilan – impulslar orasidagi to‘xtam (pauza) vaqtida t_T vaqt ichida roliklar va detallar qisman sovishga ulguradi, shu bois roliklarning chidamliligi ortadi, termik ta’sir joyining eni torayadi, qoldiq deformatsiyalar kamayadi;
d) I_pay ni uzlukli ulash, roliklarni uzlukli (qadam-baqadam) aylantirish S_V, o‘zgarmas F_pay yoki chokni cho‘kichlash F_ch bilan – katta uzunlikdagi yirik detallarni payvandlashda. Tok o‘tkazish paytida roliklarni to‘xtatish detallar va roliklarning ish yuzasi jadal sovishiga yordam beradi. Tegish joylari barqarorlashadi, roliklarning sirpanishi barham topadi, elektrod-detal tegish joyidagi harorat pasayadi, elektrod va detal metalining o‘zaro kimyoviy ta’sirlashuvi kamayadi. Elektrodlarning chidamliligi ortadi. Bundan tashqari, roliklarni to‘xtatish F_ch ni qo‘yish imkonini beradi.

Chokli payvandlashdagi kuch va tok siklogrammalari