1. Nutqni tuzishning o'nta printsipi. Ommaviy nutqda ishonchni qozonishning 11 usuli. Ilmiy loyihalarni baholash mezoni

6 – MA’RUZA
ILMIY SEMINARLARDA QATNASHISH
Reja:
1. Nutqni tuzishning o'nta printsipi.
2. Ommaviy nutqda ishonchni qozonishning 11 usuli.
3. Ilmiy loyihalarni baholash mezoni.
Tayanch so'z va iboralar: ijodiy qobiliyat, ilmiy fikrlash, tadqiqot usullaridan foydalanish samaradorligi, oshkoralik darajasi, notiqlik darajasi, namoyish materialining sifati.
Ilmiy anjuman va seminarlarda qanday so’zga chiqish mumkin? Aksariyat hollarda o’z sohasining malakali bo’lgan mutaxassislari ham omma oldiga chiqish qilgan vaqtda o’zlarini yo’qotib qo’yish holatlari kuzatiladi. Bunda inson ikki ko’rinishdagi ichki qarama-qarshilikka duch keladi: bularning birinchisi – o’z sohasini bilishdagi qat’iylik va ikkinchisi – omma oldida so’zlashuv malakasiga ega bo’lmaslik. Buning sababi nima? Buning javobi oddiy: biz tushunmaydigan va hech qachon ish tutmagan narsalardan qo’rqishimizdir. Boshqa so’z bilan aytganda barcha soha odamlari ham omma oldiga so’zga chiqmaydilar.
Biroq, mazkur holatni ba’zi amaliyot va tajribalar bilan bartaraf etish mumkin. Agar nutqni tuzulishi tushunilsa, u holda ishonchli va qat’iy gapirishni o’rganish mumkin.
Omma oldiga so’zga chiqishning 10 ta printsipi:

1. 
   Qanday qilib tinglovchilarni sizga ishontirishni xoxlashingizni QAROR QILING. Bu sizning so’zga chiqishingiz maqsadi bo’lib, so’zingiz so’ngida tinchlovchilar sizga ishonishi uning natijasi boladi.
   
2. 
   Tinglovchilar haqida nimalarni bilasiz? Qanday qilib o’zingizni maqsadingiz uchun tinglovchilarni xususiyatlaridan foydalanmoqchisiz va qanday qilib sizga to’sqinlik qilishi mumkin bo’lgan narsalarni engib o’tmoqchisiz?
   
3. 
   "Aqliy hujum" usulidan foydalanib, nutqingiz markazidagi g'oyalarni ishlab chiqing va nimaga e'tiboringizni qaratmoqchi ekanligingizni aniqlang. G'oyalar paydo bo'lishi yoki ular orasidagi munosabatlar haqida qayg'urmang, ularni tuzatib oling va keyin "fikrlar xaritasini" tuzing. Markazdagi katta varaqqa nutqingizning maqsadini yozing, so'ngra markaziy g'oyalarni ular haqida o'ylaganingiz tartibda yozing va ularni markazdan har tomonga tarqaladigan nurlarga belgi qo'ying.
   
4. 
   Bir nechta bog'liq fikrlarni guruhlarga biriktiring. Qaysi g’oya yoki g’oyalar guruhi asosiy hisoblanadi? Ushbu guruhlarni strelkalar bilan bog'lang. Yaxshi nutq qoida tariqasida uch-besh qismdan iborat bo’ladi. Agar siz ulardan ko'pida muvaffaqiyatga erishgan bo'lsangiz, unda siz ko'p gapirishni xohlaysiz yoki barcha guruhlarni to'liq belgilamadingiz. Qaysi guruhlar ixtiyoriy? Ushbu guruhlardan ajralib turadigan asosiy chiziqlarga chizilgan chiziqlar chizing.
   
5. 
   Tuzulgan guruhlar sizni ishlashingizni maqbul tuzilishini aks ettiradimi?
   
6. 
   So’zga chiqqanda aytadigan gaplaringizdan iborat tezisni yarating. Bunda har bir markaziy g’oyani qo’llab quvvatlash uchun 1-5 tagacha yordamchi go’yalar bilan uni bog’lang.
   
7. 
   Qaysi punktni yanada yaxshiroq tushuntirish uchun visual ko’rinishlardan foydalanish mumkinligini aniqlang? Ma’lumotlarni tinglovchilar esida qolishi uchun qanday vositadan foydalanish mumkin? Chizmalar, diagrammalar tayyorlang va taqdim qilish uchun tezisda ularni ketma-ketligini belgilang.
   
8. 
   So’zga chiqishdagi nutqingizni yozing. Tinglovchilar e’tiborini qanday qilib jalb qilasiz? Qanday qilib ularda sizni ma’ruzangizga qiziqishni uyg’otasiz? Tinglovchilar ishonchini oshirish uchun nima qilmoqchisiz? Qanday qilib ularning hurmatiga sazovor bo’lasiz? Siz qanday ohangda boshlamoqchisiz? Nutqingizni maqsadi haqida nima demoqchisiz? Tinglovchilarning "Nega men sizni tinglashim kerak?" degan savoliga javob berish uchun, sizda 20 soniya vaqt buladi.
   
9. 
   Xulosangizni yozing. Xulosa qilib aytganda, nutqingizning maqsadiga qaytishingiz kerak: tinglovchilaringizdagi o'zgarishlarni nutqning oxirgi qismida qayd etish kerak. Xulosa va nutqning boshlanishi o'rtasida aloqa o'rnating. Xulosa qilib aytganda, nutqingizning hissiyotliligi kirish so'zingizning hissiyotidan past bo'lmasligi kerak.
   
10. 
    Munozaralarga tayyorlaning va savollarga javob bering.