1. Nematodalar, ya'ni haqiqiy to'garak chuval-changlar (nematoda) sinfi

Tovuq askaridasi (Ascaridia galli). Askarida ingichka ichakda parazitlik qiladi. Tovuqlardan tashqari u kurka, tovus va sesarkalarda ham uchraydi.
Askaridioz hamma narrandachilik xo’jaliklarida keng tarqalgan kasallik bo’lib, bunda yosh jo’jalar o’sishdan va rivojlanishdan orqada qoladi hamda ko’plab nobud bo’ladi. O’zbekiston sharoitida tovuqlar yoshiga qarab 55% dan 100% gacha askaridioz bilan kasallanadi.
Askarida tovuqlarda parazitlik qiluvchi nematodlar orasida eng yirigi hisoblanadi. Uning uzunligi 2,5 sm dan 12 sm gagacha yetadi. Gelmintning boshi uchta katta lab bilan o’ralgan. Erkagining uzunligi 2,5-7 sm bo’lib, dumida dumaloq yoki birmuncha oval shaklli xitinlashgan jinsiy so’rg’ichi bor. Urg’ochisining uzunligi 6,5-12 sm, vulvasi (jinsiy teshigi) tanasining o’rtasidan pastki tomoniga ochiladi. Tuxumi oval shaklida bo’lib, uzunligi 0,070-0,086 mm, eni 0,047-0,051 mm. Tovuq askaridasining rivojlanishi to’g’ridan-to’g’ri (50-rasm).
Urgochi askarida urug’langandan keyin tovuqning ingichka ichagiga tuxum qo’yadi. Tuxum ingichka va yo’gon ichak orqali tashqi muhitga chiqarib tashlanadi. Tashqi muhitda issiqlik va namlik yetarli bo’lsa, tuxum rivojlanib lichinka paydo bo’ladi va tullagandan keyin yetilib, invazion davriga aylanadi. Yetilgan invazion tuxumni oziq yoki suv bilan birga yutib yuborgan tovuq askaridioz qo’zg’tuvchisi bilan zararlanadi.
Tovuqning muskulli va bezli oshqozoniga tushganda tuxum po’sti yorilib, ichidan lichinka chidadi va bu lichinka ichak bo’ylab harakat qiladi, ammo ko’pchilik qismi ingichka ichakning birinchi yarmida joylashadi. Tovuq invazion tuxumni yutib yuborgandan keyin 1-2 soat o’tgach, uning lichinkalari liberkyun bezining ichiga kirib oladi. U yerda lichinka taxminan 20 kun davomida rivojlanib, yana ingichka ichakka chiqib jinsiy voyaga yetgan urg’ochi va erkak askaridaga aylanadi. Tovuq askaridaning invazion tuxumini yutgan vaqtdan boshlab to uning ingichka ichagida jinsiy voyaga yetgan gelmintga aylanguncha taxminan 35-38 kun o’tadi.