1-modul tilshunoslik va ijtimoiy fanlar kursining nazariy masalalari

TILSHUNOSLIKNING IJTIMOIY FANLAR BILAN MUNOSABATI

Bizni qurshab to’rgan olam sistemaviy xususiyatga ega bo’lganidek, olamning bir uzviy qismi bo’lgan insoniyat olami ham sistemadir. Avvalo, insoniyat olami insonlar va ularning o’zaro munosabatidan tashkil topl topadi. Demak, insoniyatni tashkil topl etgan inson o’zi alohida yasholmaydi. SHaxs boshqa shaxslar bilan munosabatda yashaydi. Ana shu munosabat ijtimoiy, ya’ni insonlar munosabatidan tashkil topl topgan muayyan jamiyatga xos munosabatlar sanaladi.

Ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, huquqiy munosabatlarni o’rganuvchi fanlar ijtimoiy fanlar hisoblanadi. Ma’lum jamiyatga xos individlarning o’ziga xos ruhiyati, badiiy-estetik olami, nutqiy xususiyati kabi jihatlari borki, bu tomonlar gumanitar fanlarning tekshirish ob’ekti sanaladi.

Ijtimoiy fanlar bilan gumanitar fanlar o’rtasida katta to’siq, chegara mavjud emas. Ayni bir fan ham ijtimoiy, ham gumanitar fanlarga aloqador bo’lishi mumkin. Masalan, tilshunoslik tilning aloqa vositasi sifatidagi vazifasini, ijtimoiy mohiyatini ochish bilan ijtimoiylik xususiyatiga ega bo’lsa, muayyan individ nutqining o’ziga xos xususiyatlarini o’rganish bilan gumanitarlik kasb etadi. SHuningdek, psixologiya ham individual shaxslar psixologiyasini o’rganish bilan birgalikda jamiyatga xos umumiy psixologiyani ham o’rganadi (etnopsixologiya). Bu esa ijtimoiy fanlar bilan gumanitar fanlar o’rtasida o’zaro zich aloqa mavjudligini, ularni bir-biridan ajratib bo’lmasligini ko’rsatadi. SHu bois har ikki tarmoq birlashtirilib, ijtimoiy-gumanitar fanlar deb yuritiladi.

Ijtimoiy fanlar tarkibiga falsafa, mantiq, iqtisodiy nazariya, pedagogika, psixologiya, tarix, adabiyot kabi bir qancha fanlar kiradi.