1. Mikroprotsessorlar haqida asosiy tushunchalar. Mikroprotsessorlar tarixi va uning turlari. Mikroprotsessorning tuzilishi

Shaxsiy kompyuter tuzilish strukturasini yaratish
Kompyuter (ingl. computer – hisoblagich) – elektron shaklga ega turli ma’lumotlarni qabul qilish, yig’ish, saqlash, ularga ishlov berish, axborot uzatish, hisoblash kabi imkoniyatlarga ega bo’lgan qurilma.
Kompyuterlarning turlari:

• 
  Mini kompyuterlar (MiniComputer)
  
• 
  Portativ kompyuterlar (Notebook)
  
• 
  Shaxsiy kompyuterlar (Personal Computer)
  
• 
  Server kompyuterlar (Servers)
  
• 
  Super kompyuterlar (Super Computer)
  

Shaxsiy kompyuterlar odatda ikkita qismga ajratib ko’rsatiladi. Birinchisi - apparat qismi u Hardware deb, va ikkinchisi - dasturiy ta’minot qismi, u Software deb nomlanadi, ya’ni

KOMPYUTER=APPARATURA+DASTURLAR formulasi o’rinli bo’ladi.

Shaxsiy kompyuter tarkibiga quyidagilar kiradi: sistema bloki; monitor; klaviatura; “sichqoncha”. Bular ShKning standart konfigurasiyasidir. Istalgan kompyuter: arifmetik - mantiqiy qurilma (AMQ); xotirada saqlovchi qurilma; boshqaruv qurilmasi; kiritish-chiqarish qurilmalari;

Kompyuter arxitekturasi
Arxitektura - bu kompyuter konstruktsiyasining eng umumiy tamoyillari bo'lib, ular ishning dasturiy boshqaruvini va asosiy funktsional birliklarning o'zaro ta'sirini amalga oshiradi. Bu darajada zamonaviy radiotexnika va mikroelektronikaning sxemali echimlarini bilish shart emas. Ikkinchisi, odatda, informatika chegarasidan tashqarida, bu faqat kompyuterlarning jismoniy elementlarini ishlab chiquvchilar tomonidan talab qilinadi. Bu arxitektura kontseptsiyasiga taalluqli bo'lgan kompyuter tuzilishida keng tarqalgan narsa. Shuni ta'kidlash kerakki, bunday umumiylikning maqsadi, oxir -oqibat, tushunarli bo'lgan istakdir: bitta oiladagi barcha mashinalar, ularning qurilmasi va ishlab chiqaruvchisidan qat'i nazar, bitta dasturni bajarishi kerak. Demak, muqarrar ravishda shunday xulosa kelib chiqadiki, arxitektura nuqtai nazaridan, kompyuterning qurilishi haqidagi barcha ma'lumotlar muhim emas, faqat qandaydir tarzda dasturlashda va "foydalanuvchi" da kompyuter bilan ishlashda ishlatilishi mumkin bo'lgan ma'lumotlargina muhim. Quyida arxitekturaga taalluqli kompyuter qurilishining eng umumiy tamoyillari ro'yxati keltirilgan.

• 
  Kompyuter xotirasining tuzilishi;
  
• 
  Xotira va tashqi qurilmalarga kirish usullari;
  
• 
  Kompyuter konfiguratsiyasini o'zgartirish qobiliyati;
  
• 
  Buyruqlar tizimi;
  
• 
  Ma'lumot formatlari;
  
• 
  Interfeysni tashkil qilish.
  

Yuqorida aytilganlarning barchasini umumlashtirib, biz arxitekturaning quyidagi ta'rifini olamiz:
"Arxitektura - bu ishning dasturiy boshqaruvini va uning asosiy funktsional birliklarining o'zaro ta'sirini amalga oshiradigan kompyuterni qurishning eng umumiy tamoyillari". Kompyuter arxitekturasi nazariyasining asosini taniqli amerikalik matematik Jon von Neyman qo'ydi. U 1944 yilda, uning dizayni tanlanganidan so'ng, dunyodagi birinchi quvurli kompyuter ENIACni yaratishga qo'shildi. Ish paytida, uning hamkasblari G. Goldshteyn va A. Berks bilan o'tkazilgan ko'plab munozaralarda fon Neyman printsipial jihatdan yangi kompyuter haqida fikr bildirdi. 1946 yilda olimlar "Elektron hisoblash moslamasining mantiqiy dizaynini oldindan ko'rib chiqish" klassik maqolasida kompyuterlarni qurish printsiplarini bayon qilishdi. O'shandan beri yarim asr o'tdi, lekin unda keltirilgan qoidalar bugungi kunda ham o'z ahamiyatini yo'qotmaydi.