1. Metallarning elementar klassik elektron nazaryasi. O`tkazgichlardagi erkin elektronlar. Klassik tasavvurlari

---

13-mavzu. Metallarda elektr o`tkazuvchanlikning klassik elektron nazaryasi
asosida Om, Joul –Lens va Videman –Frans qonunlarini tushuntirilishi 
Reja: 
1. Metallarning elementar klassik elektron nazaryasi . 
2. O`tkazgichlardagi erkin elektronlar .Klassik tasavvurlari. 
3. Klassik elektron nazariya Om va Joul-Lens qonunlarini tushintirishi. 
4. Klassik elektron nazariya asosida Videman-Frans qonunining talqini. 
5. Hulosa. 
Metalldagi tok erkin elektronlarning harakati tufayli vujudga kelishini
bevosita tajribalarda tasdiqlashmumkin. Bu tajribalar quyidagi g`oyaga asoslanadi.
Biror tezlik bilan harakatlanayotgan o`tkazgichni ko`z oldimizga 
keltiraylik. O`tkazgich tarkibiga kiruvchi elektronlar ularning tartibsiz harakatlari 
davomida metal panjaraning o`zagi bilan uzluksiz to`qnashib turadi, natijada bu 
elektronlarning hammasi o`tkazgichning harakat tezligi yo`nalishida tezlik tashkil 
etuvchisi oladi va demak, o`tkazgich bilan birgalikda harakat qiladi. Agar 
o`tkazgich to`satdan tormozlansa, elektronlar metall kristall panjarasi ichida 
harakatlanib, inertsiya tufayli biror vaqt davomida o`tkagichning dastlabki harakati 
yo`nalishidagi tezliklarni saqlab qoladi . Natijada o`tkazgich ichida elektronlar 
ko`chadi,
I
tok hosil bo`ladi va bir muncha 
Q
zaryad miqdori o`tkazgich bo`ylab 
ko`chiriladi . Bu
 Q 
elektr miqdorini quyidagicha hisoblash mumkin.
Aytaylik, o`tkazgichning boshlang`ich tezligi 
v
0
bo`lsin. So`ngra o`tkazgich 
tormozlanadi ya`ni unga 
–
tezlanish beriladi. Bunda o`tkazgichdagi erkin 
elektronlar boshlang`ich paytda 
v
0
tezliklarni saqlaydi, ya`ni ular o`tkazgichga 
nisbatan +
tezlanishni oladi. Elektronlarning o`tkazgichga nisbatan bunday 
harakati xuddi kuchlanganligi