1 Меҳнат ҳуқуқининг услублари

110) Иш берувчига етказилган зарар учун ходимнинг моддий жавобгарлиги. 198-модда. Иш берувчига тўланиши лозим бўлган зарар Ходим иш берувчига бевосита етказилган ҳақиқий зарарни тўлаши шарт. Бевосита етказилган ҳақиқий зарар деганда иш берувчининг мавжуд мол-мулки (шу жумладан иш берувчи учинчи шахслардан ижарага олган мол-мулк) амалда камайганлиги ѐки ѐмон ҳолатга келганлиги, шунингдек иш берувчининг ортиқча тўловлар қилиш зарурати тушунилади. Ходим иш берувчига бевосита етказилган ҳақиқий зарар учун ҳам, иш берувчи бошқа шахсларга етказилган зарарни тўлаши натижасида келиб чиққан зарар учун ҳам моддий жавобгар бўлади. 110)Иш берувчига етказилган зарар учун ходимнинг моддий жавобгарлиги xodimning o‘z mehnat vazifalarini bir marta qo‘pol ravishda buzganligi.Xodim bilan tuzilgan mehnat shartnomasini bekor qilishga olib kelishi mumkin bo‘lgan mehnat vazifalarini bir marta qo‘pol ravishda buzishlarning ro‘yxati: xodimning o‘z mehnat vazifalarini muntazam ravishda buzganligi. Avval mehnat vazifalarini buzganligi uchun xodim intizomiy yoki moddiy javobgarlikka tortilgan yoxud unga nisbatan mehnat to‘g‘risidagi qonunlar va boshqa normativ hujjatlarda nazarda tutilgan ta’sir choralari qo‘llanilgan kundan e’tiboran bir yil mobaynida xodim tomonidan takroran intizomga xilof nojo‘ya harakat sodir qilinishi mehnat vazifalarini muntazam ravishda buzish hisoblanadi agar mehnatga oid munosabatlar xodimning tashabbusi bilan shuningdek xodimning aybli xatti-harakatlari bilan bog‘liq asoslar bo‘yicha bekor qilingan bo‘lsa, xodim ish beruvchiga neustoyka to‘laydi. Agar mehnat shartnomasida neustoykaning miqdori belgilab qo‘yilmagan bo‘lsa, taraflar uni to‘lashdan ozod etiladilar. Xodim to‘laydigan neustoyka miqdori ish beruvchi to‘laydigan neustoyka miqdoridan oshib ketishi mumkin emas. Taraflardan biri neustoyka to‘lashdan bosh tortsa, uni undirish sud tartibida amalga oshiriladi.111)Меҳнат ҳуқуқида чекланган ва тўлиқ моддий жавобгарлик.  Cheklangan miqdordagi Moddiy javobgarlikning ham 2 turi mavjud: a) xodimning oʻrtacha oylik ish haqidan oshmaydigan miqdordagi bevosita yetkazilgan haqiqiy zarar uchun Moddiy javobgarlik; b) xodimning 3 oylik maoshidan oshmaydigan miqdordagi Moddiy javobgarlik Toʻliq Moddiy javobgarlikda esa yetkazilgan zarar hech qanday cheklashlarsiz toʻliq qoplanadi. Amaliyotda xodimning oʻrtacha oylik ish haqidan ortiq boʻlmagan cheklangan miqdordagi Moddiy javobgarlik koʻproqqoʻllanadi. OʻzR Mehnatkodeksining 201moddasida oʻz mehnat burchini bajarayotganda yetkazilgan haqiqiy zarar miqdori xodimning oʻrtacha oylik ish haqi miqdori doirasida Moddiy javobgarlikni keltirib chiqarishi taʼkidlangan. Mehnat shartnomasini gʻayriqonuniy ravishda bekor qilish yoki xodimni gʻayriqonuniy ravishda boshka ishga oʻtkazishda aybdor boʻlgan mansabdor shaxslar 3 oylik maoshi miqdorida Moddiy javobgarlikka tortilishi koʻzda tutilgan. Oʻrtacha oylik ish haqi zarar yetkazilgani anikdangan kundan boshlab hisoblanadi.