1-Ámeliy jumıs Tema: Tiykarǵı matematikalıq túsinikler Reje

1-Ámeliy jumıs
Tema: Tiykarǵı matematikalıq túsinikler

Reje

1. 
   Tiykarǵı matematikalıq túsinikler
   
2. 
   San
   
3. 
   Úlkenlik
   
4. 
   Geometriyalıq figuralar
   
5. 
   Keńislik
   
6. 
   Waqıt hám onıń ózine tán ózgeshelikleri.
   

Balalarǵa matematikadan bilim beriw hám mektepke shekemgi tálimdegi oqıw-tárbiya processin jetilistiriwdiń maqsetlerinen biri - bul balalarda matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıwdan ibarat. Balalar matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıw ushın pedagogika, filosofiya, logika, psixologiya hám basqa bir qatar fundamental pánlerde úyreniletuǵın qásiyetler hám nızamlılıqlardı biliw kerek. Balalardaǵı matematikalıq bilim turmıstan ajıralmaǵan halda dunyanı tereńirek, tolıǵıraq úyreniwge imkániyat jaratadı. Bunda balalarda matematikalıq túsiniklerden aldın bar bolǵan idea úlken áhmiyetke iye. Hár bir jańalıqtan aldın idea payda boladı, keyin usı jańalıq ta  kelip shıqqan nátiyjelerdi dálillew ushın ulıwma metodikanı ańlawǵa hám sol nátiyjeni ulıwmalastırıwǵa háreket etedi. Matematikalıq máselelerdi sheshiw processi óziniń mazmunı boyınsha erkin pikirlewdi talap etedi. Matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıw dárejesi túrli insanlarda túrlisha boladi. Onıń qáliplesiwi  úzliksiz shuǵillanıwdı talap etedi. Bul shınıǵıwlar shańaraq hám mektepke shekemgi tálimnen baslanadı. Hár bir erkin túrde sheshilgen másele,dúzilgen másele hám máseleni sheshiw processinde ushıraǵan qıyınshılıqlardı erkin túrde jeńiwinde kúsh jigeri qáliplesedi, dóretiwshi qábiliyetler rawajlanadı. Psixologlardıń pikirine qaraǵanda, matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriw mashqalası quramalı hám kóp qırlı bolıp tabıladı. Óziniń áhmiyeti boyınsha hár bir pikir dóretiwshi, tómen yamasa  joqarı dárejeniń jemisi. Hár bir pikir - izleniw hám jańalıqtı jaratıw hámde onı keńeytiriwge qaratılǵan óz betinshe háreketden ibarat.

San — zatlardı sanaw, muǵdardı belgilew ushın qollanılatuǵın matematikalıq qural ; matematikanıń tiykarǵı túsiniklerinen biri. Zatlardı sanawǵa bolǵan mútajlik sebepli eń ápiwayı kóriniste baslanıwiy jámáát dáwirinde payda bolǵan, insaniyat iskerligi sheńberiniń keńeyiwi menen jetilisken. Daslep, pútkil oń (natural ) sanlar, keyinirek sheksiz natural sanlar qatarı (1, 2, 3, 4, 5... ) túsinigi kelip shıqtı. Natural hám túpkilikli sanlar qatarlarınıń sheksizligi hám de jetkiliklishe úlken sanlardı ataw, belgilew máseleleri miloddan aldınǵı 3-asirdeyoq grek matematikalıqları Yevklid hám Arximedning dóretpelerinde analiz etilgen. Sanlar ústindegi tórt ámel qaǵıydaların úyreniw menen arifmetika shuǵıllanadı. San túsiniginiń rawajlanıwlasıwı bólshek san túsinigin kirgiziw menen baslandı. Bólshek san qandayda bir muǵdardı ólshew, yaǵnıy bul muǵdardı basqa bir muǵdar — ólshew menen salıstırıwlaw nátiyjesinde kelip shıqqan. San túsiniginiń keyingi rawajlanıwlasıwı pán rawajlandiriwdiń nátiyjesi bolıp tabıladı. Mısalı, algebraning rawajlanıwı keri sanlar túsinigine alıp keldi. 6—12 ásirlerde hindlar máseleler sheshiwde keri sanlardı qollaǵan edi. San túsiniginiń rawajlanıwına orta ásir Shıǵıs, matematikalıqları da úlken úles qosdılar. Evropada keri sanlardı birinshi ret R. Dekart (17-ásir) kirgizdi. Hámme pútkil, bólshek (oń da keri) sanlar hám nol — ratsional sanlar dep ataladı. Úzliksiz túrde ózgeretuǵın muǵdarlardı úyreniw ushın irratsional san túsinigi kiritiledi. 18—19 -ásirlerde algebrada teńlemeler teoriyasınıń rawajlanıwı kompleks sanlar túsinigine alıp keldi. San túsinigin jáne onıń ózgesheliklerin 19 -asirde nemis matematikalıqları G. Kantor, R. Dedekind, K. veyershtrass hám Italiyalıq matematikalıq J. Peano óz jumıslarında tolıq tiykarlab berdiler.

Balalarda forma tuwrısındaǵı ideyalardı rawajlandırıwdı támiyinleytuǵın jumıs tiykarǵı klasqa 3-4 klaslarda, sonıń menen birge kishi bólekke (4 ten 8 minutǵa shekem) basqa 10 -12 klasslarǵa arnalǵan.

Matematika sabaqlarında balalarǵa uqsas sırtqı kórinisler degi modellerdi (dóńgelekler hám suwretler menen shegaralanǵan sırtqı kórinisler) parıqlawdı, aqıl etilgen nomerlerdi elementar analiz qılıwdı, olardıń birpara qásiyetlerin ajıratıp kórsetiwdi hám úyretiwdi úyretiwedi. Balalardı úshmúyeshlikler, súyri-sopaq formasındaǵı hár qıylı sırtqı kórinisler menen tanıstırıwadı, forma daǵı ózgerislerdi kóriw, uqsas nomerlerdi tabıw uyretiledi. Balalarǵa ob'ektlerdiń formasın izbe-iz úyreniw hám xarakteristikalawǵa, onıń geometriyalıq naǵıs jáne onıń ayırmashılıǵına uqsaslıǵın tabıwǵa uyretiledi.

Forma haqqındaǵı ideyalar tekǵana klassta rawajlanadı. Didaktik oyınlardan paydalanıw júdá zárúrli bolıp tabıladı. Didaktik oyınlar bul jumıs sistemasına organikalıq túrde kiritilgen. Olar tekǵana balalardıń forma haqqındaǵı ideyaların anıqlawtırıw hám birlestiriwge, bálki olardı bayıtıwǵa múmkinshilik beredi.

Kórgezbeli materialdan keń paydalanıw, olar haqqında ulıwma pikirlerdi qáliplestiriwge járdem beredi geometriyalıq sırtqı kórinisler. Ishinde úlken gruppa hár bir nomer balalarǵa hár qıylı reńdegi, túrli ólshem degi hám ólshem degi modellerde usınıs etiledi hár túrlı koefficientte partiyalar hár qıylı materiallar (qaǵaz, karton, kontrplak, plastilin hám basqalar ). Olar individual islerdi orınlaw ushın kesteler hám kartalardan paydalanadılar, olarda hár qıylı keńislikdegi súwretler hár qıylı keńislikdegi pozitsiyalarda jaylasqan. Barlıq jumıslar geometriyalıq sırtqı kórinislerdiń salıstırıwlaw hám keri modelleri tiykarında qurılǵan. Jarıqlardıń uqsaslıǵı hám ayırmashılıqların anıqlaw ushın aldın olardıń modelleri jup-jup bolıp salıstırıwlanadı (sheńber hám suwretler, kvadrat hám tórtmuyushler), keyininen hár bir túrdegi 3 ten 5 danege shekem nomerlerdi salıstırıwlang.

Balalardı bir túrdegi cifrlardıń variantları menen tanıstırıw ushın bul túrdegi cifrlardıń 5 danege shekem variantları salıstırıwlanadı : tórtmuyushler hám úshmúyeshlikler túrli tárepler qatnası, súyri-sopaqlar hár túrlı koefficient degi súyri-sopaq menen shegaralanǵan. Balalar bir-birine uqsas nomerlerdi tabıwadı (" Juplıqtı tabıń", " Qulfni ashıp alın" oyın shınıǵıwları ). Hár bir geometriyalıq figuralarning xarakterli qásiyetleri onıń reńleri, ólshemleri, materiallarında parıq etetuǵın 4-5 modelin salıstırıwlaw arqalı anıqlanadı.

Jas gruppalarda balalar menen cifrlardıń úlgilerin kórip shıǵıp atırǵanda, oqıtıwshı arnawlı bir rejege ámel etdi. Sorawlar berildi: “Bul ne? Qanday reń? Qanday ólshemde? Olar neden jasalǵan? " Endi, forma modellerin kórip shıǵıwda, olar balalardı cifrlardıń elementlerin atap ótiwge hám olar ortasında munasábetlerdi ornatıwǵa úndewshi sorawlardı beriwedi. Mısalı, tórtmuyushni kórip shıǵıp, oqıtıwshı so'raydi: " Tórtmuyushda ne bar? Qansha tárepler (múyeshler)? Táreplerdiń kólemi haqqında ne deyiw múmkin? ”

Modellerdi kórip shıǵıw hám salıstırıwlawdıń arnawlı bir tártibi balalardıń geometriyalıq sırtqı kórinisler formasın izbe-iz anıqlaw, olardıń bir hil qásiyetlerin salıstırıwlaw, zárúrli ayrıqshalıqlardı (bólimlerdiń bar ekenligi, olardıń sanı, ólshemleri qatnası ) ajıratıp kórsetiw hám áhmiyetsiz zatlardan (reń, ólshem, material hám basqalar ) ajıratıw qábiletin rawajlandırıwǵa xızmet etedi..

Balalar birinshi induktiv pikirlew qábiletlerin aladılar. Bir qatar dálillerge tıykarlanıp, olar eń ápiwayı juwmaqlardı shıǵaradılar : qızıl kvadrattıń qırları teń, kók kvadrat birdey, jasıl kvadrat birdey, yaǵnıy hár qanday kvadrat ushın tárepler birdey boladı.

Kvadrat (reń) modelleriniń ayriqsha qásiyetleriniń ózgeriwi kvadrattıń ulıwma ózgeshelikin - onıń tárepleriniń teńligin anıqlawǵa múmkinshilik berdi. Nomerlerdi salıstırıwlap, oqıtıwshı balalarǵa maksimal ǵayrat hám ǵárezsizlik beredi.

Turmıstıń altınshı jılı daǵı balalar ushın modellerdi májburiy-motorlı tekseriw usılınan paydalanıw ele da zárúr bolıp tabıladı. Oqıtıwshı balalarǵa barmaq menen formanıń konturın aylandırıw usılın yadǵa saladı hám olardı barmaq yamasa kórsetkishtiń kontur boylap háreketleniwin baqlawǵa usınıs etedi. Bir-birinen nomerler arasındaǵı parq belgilerin anıqlaw ushın olar ústpe-úst qayta islew usılları hám programmalarınan paydalanıwda dawam etediler. Balalar cifrlardıń elementlerin esaplaydilar, birdey túrdegi cifrlardıń modelleri qırları hám múyeshleriniń sanın salıstırıwlasadı, lekin hár túrlı reńde yamasa ólshemleri, sonıń menen birge kvadrat hám úshmúyeshlik, tórtmuyushler hám úshmúyeshliktiń qırları hám múyeshleriniń sanı.

Balalardıń matematikalıq túsiniklerin muvaffakiyatli ózlestiriwi, olardıń aqılın, yaǵnıy sensor sezimlerin ósiriw menen tikkeley baylanıslı.

Ulıwmalastırıw hám abstraktlastırıw qábileti real predmetlerdiń qásiyetlerin anıqlaw hám sol ayrıqshalıqlarǵa qaray usı predmetlerdi bir-birine salıstırıwlaw hám gruppalarǵa ajıratıw tiykarında ósip baradı. Sol sebepli bala mektepke bargunga shekem ol jaǵdayda matematikalıq qıyallardı qáliplestiriw ushın mektepge shekem tálim shólkemindegi barlıq oqıw -tárbiya jumısları menen o'zviy túrde boglab arnawlı jumıs alıp barıladı.

Matematikalıq bilimler balalarǵa málim sistema hám izbe-izlikte beriliwi, bunda jańa bilim kemrek muǵdarda, yaǵnıy balalar ózlestirip alatuǵın dárejede bolıwı kerek. Sol sebepli xam bir wazıypa bir qansha mayda bólimlerge bulinib, olar birin ketin úyrenip barıladı.

Tárbiyashi xar bir jas gruppasınıń programması qanday dúzilgenin biliwi kerek. Bul oǵan óz gruppaındaǵı balalardıń matematikaǵa tiyisli bilim dárejelerin anıqlaw ushınǵana emes, bálki mektepge shekem tárbiya jasındaǵı balalarda baslanǵısh matematikalıq qıyallardı ósiriw maydanınan alıp barılatuǵın barlıq jumıslar sistemasında xar bir shınıǵıwdıń qanday zárúrli orın iyelewin kóz aldına keltiriw ushın da múmkinshilik beredi.

Matematikalıq qıyallardı qáliplestiriw maydanınan alıp barılatuǵın jumıstıń tiykarǵı forması - shınıǵıw bolıp tabıladı.

Programma wazıypalarınıń kópshilik bólegi shınıǵıwlarda sheshiledi. Balalarda málim izbe-izlikte qıyallar qáliplestiredi, zárúr ilmiy tájriybe hám kónlikpeler payda etinadi.

Átirap daǵı xamma zattı mikdor jixatidan baqlawlardı uyushtirishga, balalardıń óz xızmetleriniń túrme-túr túrlerinde matematikalıq mazmundagi bilim hám kónlikpelerinen qanday paydalanıwlarına úlken áhmiyet beriledi.

Shınıǵıwlarda hám kúndelik ómirde didaktik uyinlardan xamda uyin-mashklardan keń foydlaniladi. Shınıǵıwlardan tısqarı waqıtlarda oyınlar shólkemlestirip, balalardıń matematikalıq qıyalları bekkemlenedi, chukurlashtiriladi hám keńeytiriledi. Bir kancha jaǵdaylarda, mısalı, jaydı biliw kónlikpesin rawajlandırıw maydanınan alıp barılatuǵın jumıslarda uyinlar tiykarǵı oqıw wazıypasın utaydi.

Shınıǵıwlarda balalardıń aktiv iskerligi birinshi náwbette jańa material ústinde islewdi hám de ilgeri utilgan materialdı tákirarlawdı birge tuwrı aparıw menen jumıs túrlerin jáne onı shólkemlestiriw usılların almastırıp turıw menen yaǵnıy, shınıǵıw tuzulishi menen bólistiriledi.

Shınıǵıw tuzulishi programma wazıypalarınıń kolemi, mazmunı, birge kushib alıp barılıwı, tiyisli bilim hám kónlikpelerdiń ózlestiriliwi dárejesi, balalardıń jas qásiyetleri menen belgilenedi.

Mektepke barıw dáwirine kelip balalar jıynaq hám san, forma hám shama haqqında óz-ara boglangan bilimlerdi salıstırǵanda ko'prok iyelegen, keńislik hám waqtın móljelǵa alıwdı biliwdi úyrengen bolıwları zárúr.

Balalar muǵdar koefficientlerdi anıqlawda eń anıq usıl predmetlerdi sanaw hám shamalardı ólshew ekenligin tushuna baslaydılar.

Sanaw hám ólshew ilmiy tájriybeleri olarda barǵan sayın bekkem hám sanalı ózlestirediler.

Xar qaysı jas gruppası programması bul bulimlardan ibarat :

• Muǵdar hám sanaq.

• Shama.

• Geometriyalıq figuralar.

• Keńislik móljel alıw.

• vaqt boyınsha oriyentir (móljel ) alıw.

Arifmetik máseleler sheshiw

Másele sheshiwde «qo'shish», «ayirish», «barobar» matematikalıq terminlerinen paydalanıw zárúr. Keyin máseleni «yoziladi».

- Lolada 3 shar bar edi, ol taǵı 1 shar aldı. Sharlar kóbeydime, kamaydimi? Ko'paysa qaysı belginen paydalanamız? Qosıw belgisinen, qosıw bir ese 4 (shar). Doskada 3 nomeri. Lala neshe shar aldı? 1 3 qosıw 1 ese? Máselede bizge ne belgisiz? Sharlarning neshe bolǵanı hám 3 qosıw 1 ese? Keyin másele bir neshe ret qaytarıladı hám yechiladi. Doskaǵa 3 qosıw 1 ese 4 dep «yoziladi».

Balalar jazıwdı shınıǵıw etediler. 1 — 2 bala ǵárezsiz jazǵanların oqıp berediler. «3 sharga 1 shar qosılsa, 4 shar boladı». Kim máseleni sheshedi? 3 ke 1 ni qosıw kerek. Lolada neshe shar boldı? 4. Doskada 3 qosıw 1 ese 4. Balalar kóbinese máseleni gúrriń, tabısıw menen aralastırıp jiberediler. Mısalı : Akvariumda 6 balıq bar edi. Taǵı bir neshe balıq salıp qoyıwdı. Bul masasalani sheshiw múmkinbe? Yamasa tórtew og'ayni bir úshek tagida jasaydılar. Bular másele emes, bálki gúrriń hám tabısıw bolıp tabıladı. Máselede mudam eń keminde 2 san qatnasıwı uqdiriladi.

Dógerek átiraptı (jaydı ) biliw

Balalardıń mektep degi kóplegen xızmetleri dógerek átirapda ornın anıqlaw (oriyentatsiya ete biliw) menen baylanıslı. Sol sebepli balalar mektepke chiqqunga shekem háreket baǵdarları (ońında, chapda tuwrı, múyeshdan múyeshka hám taǵı basqa ) ni biliwleri, dógerek átirap daǵı zatlardıń ózlerine salıstırǵanda (oń tárepte, shep tárepte, joqarıda tómende, orqada, aldında ) jaylasıwın biliwleri; bir birine qatnası, jaylasıwın (stolning aldında stul ) xanada, uchastkada, bog'chadan uyge qaytıwdı, kósheden ótiw qaǵıydasın biliwleri kerek. Balalardı qaǵaz júzesin anıqlay biliw úyretiw zárúrli bolıp tabıladı. Sebebi bul bilimler kitaptıń kerekli betini tabıwda, 1 bet qaǵazdıń joqarıǵı shep múyeshi, dápterdiń joqarı -pas tárepleri, múyeshlerin tabıwı, kerekli jóneliste dápterde sızıqta sızıwǵa uyretedi. Balalarǵa tómendegi tapsırmanı beriw múmkin: pastgi shep múyeshine 4 kvadrat, joqarıǵı oń múyeshine 1 optiq, Balalardı atqarǵan jumısların tolıqlaw sóylep beriwge úyretiw zapyp. Dógerek átiraptı biliw wazıypası matematika shınıǵıwında kem waqtın aladı, onı kóbirek basqa bólimler menen birgelikte aparıw kerek (kúndelik turmıs iskerliginde, oyında, miynette, dene tárbiyası nama shınıǵıwlarında, gimnastika waqtında ).

Didaktik oyınlar balalardıń dógerek — átiraptı anıqlawda kónlikpelerin rawajlanıwlastıradı. (Mısalı : «Predmetti tap», «Bólme boylap sayaxat» hám taǵı basqa oyınlar ) Barlıq tiykarǵı háreket yo'nalshiga kórsetpe berip turıladı : «Tuwrına barasan, keyin shepke burılıp, shkaf aldından o'tasan hám taǵı basqa. Bunda balalar dógerek átirapda óz orınlarındı anıqlay baslaydılar.

Sanlar payda bolishini («+», « - », «=» belgilerinen paydalanıp ) mısal kórinisinde jaza alıw, bunday mısallardı oqıwdı olardı yecha alıwdı, úyreniw.

Mısalı : 2 sheńbersheni qoyıng. Sheńbersheler 3 bolıwı ushın ne qılıw kerek? Taǵı 1 sheńbershe qoyıng. Sheńbersheler neshe boldı? 3 sheńbersheni qanday payda etdingiz? 2 úshmúyeshlik qoyıng. 1 úshmúyeshlik qalıwı ushın ne qılıw kerek? 1 úshmúyeshlikti qanday payda etdik? Sutka sonday shınıǵıwlardı kirgiziw kerek, balalarda atqarılıp atırǵan ámellerdi jazıw ushın jańa belgilerge mútajlik payda bolsın.

M: Bir bala 2 balıq tutdi hám olardı shelekshege qoyıp jiberdi. (kórsetedi). Keyininen ol taǵı 1 balıq tutdi (kórsetedi) jáne onı da shelekshege qoyıp jiberdi. Shelekshedegi balıqlar neshe boldı? (3) (Balalar aldınǵı shınıǵıwlarda 3 nomerine shekem jazıwdı úyrengen bolıwı kerek).

Endi bunı qanday jazıw múmkin ekenin kóremiz. Dıqqat menen tıńlań hám biz ne etip atırǵanımizni oylap tabıń, belgilenmagan sózlerdi bir az bálent dawıs menen aytamiz: «Eki qosıw bir ese uch» 2+1=3.

Bul qosıw belgisi, bul bolsa payda boldı yamasa ese belgisi. Tárbiyashi balalarǵa taǵı bir ret qosıwdı usınıs etedi. Ayırıwǵa tiyisli bul másele de joqarıdagiga uqsas qaraladı. «Suwda 2 úyrek júzip júrgen edi. 1 úyrek shetke shıǵıp ketti. Neshe úyrek qaldı? Sonnan keyin tárbiyashi balalarǵa 2 paqaldı kórsetiwdi usınıs etedi hám odan 1 paqaldı alsa, neshe qalıwın so'raydi. Sonday eken 2-1=1 bul ayırıw belgisi. Balalarǵa bir neshe ret oqıtıladı hám shunta uqsas mısallardı sheshiwdi úyrenediler.

Saat menen tanıstırıw metodikası.

Balalarǵa túrli saatlar kórsetilib, saatnnng kisi turmısındaǵı áhmiyeti tusintiriledi. Balalar dıqqatı hámme saatlardıń ulıwma, birdey belgileri bar ekenligine qaratıladı. (Siferblat, kórsetkish). Strelkanıń háreket qılıw Principi menen tanıstırıladı. Saat maketida strelkanıń ekewi de 12 ge qóyıladı. Strelakalarning uzınlıǵı birdeymi? Balalar 1 strelka uzın, ikinchisi qısqa deydiler. Qısqa strelka saat neshelitini kórsetedi, uzın strelka minuttı kórsetedi. Eki strelka 12 de turıptı, saat 12 ligini kórsetyapti deydi. Házir qısqa strelkanı aylantıramız. Uzuniga tegmaymiz: Qısqa strelka 1 nomerine ótkerildi, házir saat bir. Keyin 2 ge ótkeredi, coat eki, deydi hám taǵı basqa.

Balalar óz saatlarında tárbiyashiniń tapsırig'ini ǵárezsiz atqaradılar. Balalar anıqlıq menen saattı bir, eki, úsh hám taǵı basqa. 12 bolǵanın anıqlay alǵanlarınan keyin, joqarıda aytılǵan metodikalıq, tiykarında yarım menen tanıstırıladı. Balalar óz sóylewlerinde waqtın ańlatiwshı sózlerden tuwrı paydalana biliwleri kerek. «Neshe saat emes», «Saat neshe boldı? », «Qaysı payıt? », «Kimniki 5 ni kórsetyapti? ».

Oqıw jılınıń aqırında úlken gruppa balaları tómendegilerdi biliwleri kerek:

Oqıw jılı aqırında bala :

- eki kishi sandan shólkemlesken birinshi onlıq quramın biladi;

- eki kishi sandan shólkemlesken ekinshi onlıq quramın (kórgezbelilikka súyene otirip);

- 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20 nomerlerin biladi;

- «+», «-», «=» belgilerin;

- 10 ǵa shekem bolǵan sanlardı tuwrı hám teris sanaw ;

- 20 ǵa shekem bolǵan sanlardı tuwrı sanaw ;

- predmetler muǵdarın nomer (nomerler) menen belgilengen sanǵa salıstırıp shıǵıw ;

- mısallardı nomerler jazılǵan kartochkalar járdeminde ańlatpalap sheshiw;

- bir amalli máselelerdi qosıw hám ayırıw arqalı dúziw hám sheshiw;

- shártli ólshew járdeminde predmetler uzınlıǵın ólshewdi hám nátiyjeni san hám nomer menen búydew;

- suyıq hám to'kiluvchi denelerdi shártli ólshem birligi menen ólshewdi hám nátiyjeni san hám nomer menen búydew;

- bir neshe úshmúyeshlikler, tórt múyeshlerden úlken kólem degi sırtqı kórinisler hám predmetler dúziw;

- arnawlı sırtqı kórinisler kompleksinen paydalanıp, úlgindegi zatlardı payda etiw;

- tayaqchalarning ornın almastırıw tiykarında berilgen sırtqı kórinisler (úshmúyeshlik, tuwrı tórtmuyush, kvadrat ) ni ózgertiwge tiyisli tapsırmalardı orınlaw ;

- ko'pburchaklarning elementlerin (tárepleri, múyeshleri, úshleri) biliw;

- zatlar (geometriyalıq sırtqı kórinisler, miyweler, sabzovotlar hám basqalar ) ni 2, 4 hám 10 danege shekem teń bólimlerge bolıw ;

- pútkildiń bólekten úlkenligi, bólim pútkildiń bólegi ekenligin túsinedi;

- katek qaǵazı beti júzesin móljel alıwdı, qaǵaz betiniń oń, shep, joqarı, tómen, ortasın anıqlaw ;

- buyımlardıń ózine salıstırǵanda ornın anıqlaw (tepada-tómende, aldında -orqada, ońında -chapda);

- signal boyınsha túrli jóneliste háreketleniw (aldınǵa -keyin basıp, tepaga-tómenge);

- háreket dawamında, yurib ketip atırǵanda jónelisti ózgertiw;

- kún bólimleri, olardıń izbe-izligi, kúndelik xızmetlerdiń bólistiriliwi;

- hápte kúnleriniń atınıń ayta alıw hám izbe-izligi;

- jıl mawsimleri, olardıń atı, izbe-izligin hám ayriqsha qásiyetlerin ;

- jıl kalendarı, ótip atırǵan ay, sáne, hápte kúni haqqında ;

- saat túrleri jáne onıń isletiliwi;

- lego úskenelerinen joybarlar jaratadı ;

- 20 bólekten kem bolmaǵan pazllarni yig'adi;

- qaǵazlardı bukib (origami jolı menen) sırtqı kórinisler yasaydi;

-qurılıs materialları jıynaqlarınan túrli temalarda joybarlar jaratıwdı biladi;

- pul bahaları, baxa, plastik kartochka, terminal haqqında dáslepki túsinikke iye boladı.


Ádebiyatlar

1.Xasanboyeva.O.U.va boshqalar. «Maktabgacha ta’lim pedagogikasi».T.., «Ilm ziyo», 2006y.

2. Bikbayeva N.U. Ibragimova Z.I. Kosimova X.I. «Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda elementar matematik tasavvurlarni shaklantirish» T. «O’qituvchi» ,1995y.

3.Ilk qadam dasturi, T 2018 y.

4..M.Jumayev “Maktabgacha yoshdagi bolalarda matematik tasavvurlarni shakllantirish metodikasi va nazariyasi” T., 2007 y.