13. Ўзбекистонда демократик жамият қуриш назарияси ва амалиёти фанида амал қиладиган қонуниятларини билишда қўйидаги томонлари ўз олдига ҳисобга олиш керак. Биринчидан, Ўзбекистонда демократик жамият қуриш назарияси ва амалиёти фани дунёда эътиборга олинган умумий конуниятларини ҳисобга олади.
Иккинчидан,Ўзбекистоннинг ўзига хос хусусиятлари билан боғлиқ ўзгача, ўз олдига қонуниятларга таянади.
Масалан: «Ўзбекистонда демократик жамият қурилишининг ўзига хос ва мос ривожланиш қонуни» ёки «Демократик жамият қурилишида миллий менталитет хусусиятлари хусусиятларин ҳисобга олиш қонуни», «Демократик жамият қурилишининг миллий-маънавий қадриятлар билан боғлиқлиги конуни», «Ўзбекистонда демократик жамият қурилишининг ўзига хос хусусиятларининг Ўзбекистон давлатчилиги тарихи, миллий-маьнавий мероси, ижтимоий-сиёсий ҳаёти билан боғлиқлиги конуни» ҳам бошқалар.
14. «Ўзбекистоннинг янги мустақил давлатчилиги қийин шароитларда шаклланмоқда. Ҳозир биз бу йиллар давомида миллий давлатчиликни тирноқ қўйилганлигин ишонч билан айта оламиз.
1992 йилнинг 8 декабрида Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг қабул қилиниши мамлакат ҳаётида катта сиёсий воқеа, янги Ўзбекистонни қарор топтириш жараёнида аҳамиятли қадам бўлди. Ўзининг Асосий қонунида мамлакат тизими тамойилларин, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларин жамиятни ривожлантиришнинг иқтисодий негизлари ва стратегик йўналишларин мустаҳкамламаган мамлакат ҳақиқий суверен бўлмайди. Конституция суверен давлатимизнинг қонунчиликни негизин шакллантиришнинг асосий тирнағи мустақил давлатчилигимизнинг асосий тоши бўлди.
15. Ўзбекистонда демократик жамият қуришда икки аҳамиятли томонга ўз олдига эътиборр билан ёндашмоқда. Ўнинг биринчиси, демократик жамият қуришнинг дунёда мақуллаган тамойилларни тан олиш;
Иккинчиси, демократиянинг миллий маданий мерос билан боғлиқ миллий хусусиятларга таянчдан иборат. Бу икки йўналиш бир-бири билан боғлиқ, ҳақиқий демократик жамият қуришни ўларсиз кўз олдимизга келтира олмаймиз. Амалий ҳаётда бу аҳамиятли қонуниятнинг бузилиш ҳолатлари турли халқлар ҳаёт тарзи ҳам ўларнинг миллий манфаатларга зид бўлган ижтимоий-сиёсий, маънавий охибатларни келтириб чиқарган. Умумий мақулланган тамойилларга таянмай, бу мамлакатни дунёвий демократик жамият қуришдан йироқлаштирган бўлса, миллий-маънавий хусусиятларни ҳисобга олмасдан демократик жамият қуриш йўли бўлса ҳақиқий демократия талабларига зид ҳолат ҳисобланади. Бу ўзига хос ва мос ривожланиш йўли демократик жамият қуриш қонуниятига тўғри келмайди.
16. Мустақиллик йилларида республикада демократик жамият қурилишининг институтлашиб бораётганлиги. Ёки:
– мамлакатда демократик институтларнинг шаклланиши;
– кўппартиявийликга ўтилиши;
– ҳокимият тармоқларининг мустаҳкамлиги;
– жамоатчилик назоратининг ошиб бориши демократик жамиятга хос томонлар эканлигин ўз ҳолинда белгилаб ўтиш зарур.
17. Конституцияга мувофиқ янги демократик сайлов тизими асосида Ўзбекистон тарихида биринчи мартаба республика парламенти – Олий Мажлис ҳам да вакиллик ҳокимиятининг махаллий органларига кўппартиявийлик асосида эркин сайлов ўтказилди. Натижада мамлакат ҳокимиятининг Олий Мажлис ҳам халқ депутатлари маҳаллий кенгашлардан иборат қонун чиқарувчи тармоғи пайдо қилинди. У самарали ишлаб турибди.
18. Ўзбекистон тарихида дастлабки бор жорий этилган Республика Президентлик институти янги Ўзбекистон мамлакат ҳокимияти органлари тизимида марказий ўринни эгаллайди. У сиёсий тузумнинг ўзаги бўлиб қалди. Мамлакат ҳокимиятининг қурилишида Ўзбекистон Республикасининг президенти Ўзбекистон Республикасида мамлакат ҳокимияти раҳбари бўлиб ҳисобланади.
Бу ҳокимият жамиятдаги барқарорликнинг ҳам Ўзбекистоннинг ислоҳатлар йўлидан ютуқли олга боришининг кафолатли бўлган ҳолда, янги ўзбек давлатчилиги жойининг асосий таянчига айланиб қалди.
Умумий жамиятда демократия қай даражада эканлигин белгиловчи камида уч критерия бор. Булар:
– халқнинг қарорлар қабул қилиш жараёнларидан қанчама хабардор эканлиги;
– ҳукумат қарорларининг халқ томонидан қанчама назорат қилиниши;
– оддий фуқаролар мамлакатни бошқаришда қанчама иштирок этиши билан боғлиқ.
Ўзбекистондаги демократик жараёнларни ана шу критериялар асосида талқин этиш шарт.
