1-mavzu: Zamonaviy pedagogik texnologiyalar va ularni ta’lim-tarbiya jarayoniga tatbiq etish

3
Ijtimoiy ehtiyoj (raqobat)
-shakl. Ta’lim texnologiyasining tarkibiy qismlari.
4-shakl. Tarbiya texnologiyasining tarkibiy qismlari.

Tarbiya jarayonining mohiyati, qonuniyatlari hamda o‘ziga xos jihat-lari xususidagi mavjud nazariy va amaliy g‘oyalarga, pedagogik bilim-larga tayangan holda tarbiya texnologiyasining tarkibiy qismlarini quyi-dagicha belgilash mumkin:

1) tarbiya jarayonining umumiy loyihasi;

2) tarbiyani tashkil etishga bo‘lgan ijtimoiy ehtiyoj (rag‘bat);

3) tarbiyaning maqsadi;

4) tarbiyaning mazmuni (shakl, metod, usul va texnik vositalar);

5) o‘qituvchi (tarbiyachi) faoliyati;

6) o‘quvchi (tarbiyalanuvchi) faoliyati;

7) tarbiya samarasi (natija).

Zamonaviy pedagogik texnologiya o‘zida quyidagi xususiyatlarni namoyon etadi:

1. Zamonaviy pedagogik texnologiya pedagogik jarayonni takomil-lashtirish, optimallashtirishga bo‘lgan ijtimoiy ehtiyojni qondirish omili sanaladi.

2. Zamonaviy pedagogik texnologiya didaktik hamda tarbiyaviy xa-rakterdagi, shuningdek, ta’lim-tarbiya jarayonini samarali, mahoratli tarz-da tashkil etish borasidagi nazariy hamda amaliy bilimlar majmuyi, meto-dologik fan sifatida namoyon bo‘ladi.

3. Zamonaviy pedagogik texnologiya ta’lim-tarbiya jarayonining umumiy mohiyatini aks ettiruvchi yaxlit jarayondir.

4. Zamonaviy pedagogik texnologiya yo‘naltiruvchanlik vazifasini bajaradi, ya’ni u shaxsni rivojlantirish, tarbiyalash, shakllantirish uchun xizmat qiladi.

5. Zamonaviy pedagogik texnologiya – shaxsiylik xususiyatiga ega bo‘lib, unga nisbatan yagona, qat’iy, me’yoriy (standart) talablar qo‘-yilmaydi. Har bir pedagog u faoliyat yuritayotgan ta’lim-tarbiya mu-hitining xususiyatlari, mavjud ichki va tashqi shart-sharoitlarini inobat-ga olgan holda muayyan texnologik yondashuvni amalga oshirish im-koniyatiga ega.⁵

Ma’lumki, inson hamma sohada biror maqsadga erishish uchun bo‘lgan yo‘l, usul, vositalardan foydalanib, zarur faoliyatni amalga oshi-radi. Demak, avval maqsad paydo bo‘lsa, keyin shunga muvofiq, mavjud imkoniyatlarga suyangan holdagi faoliyat kelib chiqadi.

Bundan ko‘rinadiki, aniq maqsad har bir ishning sababi va so‘nggi na-tijasini belgilaydi. Lekin aytish kerakki, maqsadning o‘zi ma’lum sabab-lar asosida shakllanadi. Bunday sabablar ehtiyoj deyiladi. Agar ehtiyoj pay-do bo‘lsa, maqsad kelib chiqadi va shu maqsad faoliyatga sabab bo‘ladi.

5-shakl.

Zamonaviy pedagogik texnologiyalarning asosiy

tarkibiy qismlari

Ehtiyoj va maqsad umumiy nom bilan motivlar deb ataladi. Bundan esa har bir faoliyat motivlar asosida kelib chiqishi va shu motivlarga muvofiq davom etishi hamda so‘nggi natijaga erishishi ko‘zda tutiladi.

Zamonaviy pedagogik texnologiyalarda motivlar jarayonni keltirib chiqaradi va shu jarayonning natijasiga olib keladi. Bundan esa zamona-viy pedagogik texnologiyalarni motivlar, jarayon va natijadan iborat uchta tarkibiy qismlarga ajratib tahlil qilish imkoniyati hosil bo‘ladi.

Bu shakldan yuqorida aytilgan uchta tarkibiy qismning har birini ya-na ham aniqroq tahlil qilish maqsadga muvofiqligi ko‘rinib turibdi. Shu nuqtayi nazardan pedagogik motivlar kimlar tomonidan va qanday maz-munda ilgari surilishini ko‘rib chiqishimiz mumkin.